Pilscy Żydzi

[aliemus]

Znalazłem dzisiaj stronę angielskojęzyczną dotyczącą pilskich żydów. Jest tam mapka (niestety nie znam angielskiego) ale przedstawia ona getto (a raczej tak mi się wydaje z tego co pobieżnie zrozumiałem).
http://www.shtetlinks.jewishgen.org/pila/maps.html

[SA108]

To jest strona Petera Simonsteina Cullmana, autora książki o historii pilskiej gminy żydowskiej. Spora część strony to właśnie fragmenty tej książki. Mapa przedstawia pilską dzielnicę żydowską, położoną w rejonie Rynku Żydowskiego (obecnie południowa część al. Piastów). Jest to najstarszy plan Piły, pochodzi z 1804 r. Bardzo ciekawe są te rysunki:
http://www.shtetlinks.jewishgen.org/pila/bygone.html
Widać na nich m.in. młyn miejski stojący przy obecnej al. JP2.

[hose]

Ja widziałem 3 teczki gestapo w rękach prywatnych dotyczące pilskich Żydów, wszystko po niemiecku, opieczętowane (tajne). Niestety osoba ta trzyma te teczki od końca wojny i niema zamiaru ich nikomu pokazywać. Ksera też nie da zrobić. Widziałem te teczki i robią wrażenie. W tabelach są informacje o Żydach i niepoprawnie politycznie nastawionych ludziach (wyznania, opisy majątków, przynależność do organizacji politycznych itp ). Osoba ta szuka przedstawiciela gminy Żydowskiej, który by to kupił. Teczki zostały przez nią zabrane z siedziby gestapo w Schneidemuhl po zakończeniu działań wojennych. Osoba ta prosi o anonimowość. Wszystkie pytania na pw proszę.

[Tom]

??? Dziwne.

A przecież Gmina Żydowska jest w Pile i mają nawet okazały Dom modlitw.

Ps. Brakuje w powojennej historii o tym na forum.

Pozdrawiam
Tom

[MaksLen]

Cóż to za głupstwa pleciesz Tom? To żart oczywiście...

[hose]

Może jakieś bliższe info na temat pilskiej Gminy?

[Tom]

Hallo Maksymilian Lenartowicz!

Ja nie jestem 13-letnim smarkaczem aby pisać głupstwa na forum o co mnie posądzasz!!!
Ty mieszkasz w Pile i nie wiesz? oj... to chyba z twojej strony jakiś żart.

Niestety nazwy ulicy nie znam, nie mam mapy Piły. Zrobię to w tygodniu.

Ps. Nie są to Ortodoksyjni Żydzi.

A poza tym raczej, nie wieżę aby Gestapo pozostawiło swe tajne akta. Front nagle ich przecież nie zaskoczył. Skoro część zbiorów Biblioteki pakowano na auta (o czym opowiadała mi sąsiadka, dawna przedwojenna Pilanka), to pozostawiliby tajne akta, które osądzały by ich? A nawet gdyby nie mieli transportu postaraliby się to dobrze ukryć, lub w ostateczności spalić. A czasu na to mieli dużo przed zbliżającym się frontem.

Pozdrawiam
Tom

[Tom]

A-ha i jeszcze jedno właśnie przeglądałem książkę: Petera Simonsteina Cullman "History of the Jewish Community of Schneidemühl: 1641 to the Holocaust", i właśnie w niej na str. 286 i 287 zamieszczone są fotokopie dwóch stron 212 i 215 z dokumentów Gestapo w Schneidemühl o Żydach z Kwietnia 1940 roku, te akta znajdują się obecnie w Muzeum Holokaustu w... Washington D.C

Pozdrawiam
Tom

[Tom]

Hm... Czy naprawdę nikt z forumowiczów nie wie gdzie jest ta Gmina?
Zachodnia część miasta, dom stoi od prawie 10 lat, a przed nim widoczna mosiężna tablica związek "Wyznania Mojżeszowego". Jeśli jest to dla wielu pewnego rodzaju sensacja to odkrycia dokona jeden z Forumowiczów, któremu dziś przekazałem informacje.

Pozdrawiam
Tom

[obserwator]

Tom! Jestem pełen uznania. Z tak dużej odległości nadal dużo wiesz o pilskich okolicach. Sam początkowo nie mogłem sobie uzmysłowić o czym mowa. Chyba mam fotki (z zeszłego roku) okolicy którą masz na myśli. Nie myślałem, że można ten dom nazwać "Gminą Żydowską" - nie byłem od frontu. Możliwe, że jest tam ów mosiężny napis o którym piszesz. Od lat wiem, że na Gładyszewie jest rodzina żyjąca w sposób ekologiczno-gospodarczy. Czasem widywało się pana jadącego wozikiem zaprzężonym w osiołka (może kucyka?). W lesie, obok tego domu są zabudowania gospodarcze, chodzą sobie jakieś kurki i perliczki. Jest jakaś piwniczka. Wygląda to dość sielsko i malowniczo. Podobno z powodu tego mini gospodarstwa były jakieś problemy karno-administracyjne. Sam dom jest dość oryginalnie pomalowany - wyróżnia się z otoczenia. Wyraźnie jest widoczna wielka gwiazda namalowana na froncie.

Bardzo prawdopodobne Tom, że o tę okolicę Ci chodziło. Zamieszczam parę fotek. Mam nadzieję, że w ten sposób nie naruszę prywatności. Każdy z przechodniów może to zobaczyć.

[Tom]

Dzięki Obserwator!

Troszeczkę jestem rozczarowany tymi, którzy przed 2 laty w Gładyszewie szukali kamienia granicznego i nikt nie zauważył? Związek "Wyznania Mojżeszowego" tablica jest tak wypolerowana, że niemal odbija blask z dużej odległości.

Ale miejsce które tobie wskazałem trochę się różni. Nie było tam wtedy Gwiazdy Dawida, a tablica jest przed domem od frontu przy którym są bardzo wysoko dobudowane schody. Tych widoków nie znam.
Pozdrawiam
Tom

[ziolek]

O tym, iż ów pan tam zamieszkujący jest Żydem mówiono mi już przed laty. Później twierdzono, że jest on Żydem samozwańcem, dlatego początkowo tego budynku w ogóle nie brałem pod uwagę. Później przypuszczałem, że chodzi o niego, ale mając wątpliwości nie chciałem o tym pisać.

[Tom]

Niestety nic mi nie wiadomo czy ten mieszkaniec jest jakimś Żydem-samozwańcem, czy też nie, ale Tablicy informacyjnej przed posesją raczej nie postawił "tak sobie", która wcale nie informuje w sposób jedno-osobowy.

Moja rada, warto poznać tych mieszkańców, może coś nowego przyniesie to na Forum.

Ps. Oj.. Obserwator, moja wiedza jest znikoma. Opieram się na autentycznych świadkach, nigdy na zasłyszanych sensacjach. Gdybym słuchał uważnie co opowiadał dziadek czy ojciec, wiedziałbym więcej, o Dawnej Pile, ale każdy ma swoje zainteresowania.

Pozdrawiam
Tom

[obserwator]

Troszeczkę jestem rozczarowany tymi, którzy przed 2 laty w Gładyszewie szukali kamienia granicznego i nikt nie zauważył?

To nie jest proste. Gładyszewo to wiele budynków z dość rozbudowanymi ogrodami, wiele krzewów.

[obserwator]

Niestety nic mi nie wiadomo czy ten mieszkaniec jest jakimś Żydem-samozwańcem, czy też nie, ale Tablicy informacyjnej przed posesją raczej nie postawił "tak sobie", która wcale nie informuje w sposób jedno-osobowy.

Byłem w opisywanym przez Ciebie miejscu. Miejscowi mówią, że to jest jakiś rodzaj kościoła (?) ale nie publicznego (?) - teren prywatny. Nie znalazłem tablicy informującej o Gminie Żydowskiej. W ogóle nie ma oficjalnej informacji. Dom wyróżnia się sposobem malowania i wielkim głazem z tablicą.

[Tom]

Hallo Obserwator!

Ostatnio bylem tam w 2005 roku. Pojechałem specjalnie aby sfotografować tablice, na miejscu okazało się, że nie zapakowałem do auta aparatu fotograficznego. Tablica stała na posesji tuż za płotem. Była wykonana z żółtego wypolerowanego metalu, była wielkości monitora PC. Dokładnego całego napisu nie pamiętam tylko końcowe zdanie... wyznania Mojżeszowego (związek, stowarzyszenie). Napis nie sugerował czegoś jednoosobowego, tylko wyraźnie wskazywał na jakąś wspólnotę.
Tę tablicę na głazie niestety nie spostrzegłem. Jeśli obecnie jej już nie ma, to nie znam przyczyny. Być może było to coś niezarejestrowane i dlatego jej już nie ma.

Tom

[obserwator]

Kamień przed owym domem na ul. Rubinowej jest tak duży, że prawdopodobnie wówczas też go jeszcze nie było. Trudno go nie zauważyć.

[adam]

Cmentarz Żydowski w Schneidemühl zniszczono w 1939/40 r. zamieniając go na skwer zieleni. Na ten cel w 1940 miasto przeznaczyło 12000 RM. Cmentarz ten został założony w 1854 r. i mieścił się przy ulicy Karlstraße 13. Podczas spisu mieszkańców 17 maja 1939 r. w Schneidemühl żyło 155 Żydów z czego 74% pełnych Żydów, 9 % pół Żydów i 15 % ćwierć Żydów. 55 Żydów zostało deportowanych i zginęło.

[marasxt]

W 1788 było w naszym mieście 1136 katolików, 1215 protestantów i 648 żydów. W 1871 roku w okręgu miejskim zamieszkiwało 2260 katolików, 4507 protestantów i 771 żydów.
I jako ciekawostkę dodam, że w 1626 roku spłonęło całe miasto, przy jego odbudowie wyznaczono żydom pewną dzielnicę, w której wolno im było mieszkać i ograniczono ich sposób zarobkowania.

[Konstantyn XI Dragazes]

W ostatnio wydanej książce (którą polecam wszystkim, którzy interesują sie historią III Rzeszy do przeczytania!!!) "EICHMANN - JEGO ŻYCIE I ZBRODNIE" Davida Cesarani (brytyjski historyk specjalizujący sie historią holocaustu) Wydawnictwa Replika.
Podana jest informacja (str. 121) o deportacji w 1940 na przełomie stycznia i lutego tysięcy Żydów ze Szczecina, Poznania i Piły którą prowadził RSHA IVD4 - wydział do spraw ewakuacji. I tu mam prośbę do kolegów!!! Czy ktoś może ma więcej informacji na temat tej akcji!!

[maritim]

Witam. Korzystając z możliwości jakie daje niniejsze forum, chciałbym poruszyć pewien interesujący mnie temat.
Gdy jakiś czas temu zainteresowałem się historią pilskiej Gminy Żydowskiej, zaskoczył mnie ogólny brak informacji, materiałów na ten temat. Taka czarna dziura... Trochę to zrozumiałe, zważywszy na okoliczności - wojna etc... Mam jednak wrażenie, że temat ten, z wyjątkiem zawodowych historyków i kilku osób z USA, niewielu już interesuje... jest nierozpoznany. Trochę to nie w porządku, że zapominamy o kulturze, która w znaczący sposób współtworzyła nasze miasto.
Jednym z bardziej intrygujących wątków jest brak jakichkolwiek materialnych śladów tej kultury. I tu mam pytanie do szanownych forumowiczów: Chodzi o zniszczony cmentarz przy Konopnickiej. Historia jego zniszczenia jest powszechnie znana. Ciekawi mnie jednak, co stało się z nagrobkami /cmentarz był bardzo okazały-współtworzyło go wiele pokoleń.../ Znanych jest wiele przypadków wykorzystywania przez "praktycznych" Niemców nagrobków żydowskich jako budulca, np. do budowy dróg /np. Ostrów Wlkp.../. Tym bardziej zastanawiające, że w Pile nie ma najmniejszych śladów po cmentarzu /wg mojej wiedzy istnieje tylko kilka fragmentów zniszczonych macew; zresztą stan w jakim się znajdują wskazuje na sposób ich niszczenia - fragmenty są mechanicznie uszkodzone.../.

- Czy ktoś z Państwa zetknął się kiedykolwiek z podobnymi obiektami? Pytanie kieruję szczególnie do drogowców, budowlańców, ponieważ sposób niszczenia macew sugeruje jak planowano je wykorzystać. Oczekuję wszelkich informacji na ten temat... Pozdrawiam

[Tom]

Oczywiście, że jest obszerna dokumentacja Gminy Żydowskiej na podstawie zachowanych dokumentów. "History of the Jewish Community of Schneidemühl" 1641 to the Holocaust - by Peter Simonstein Cullman (60€), która otrzymałem od wydawcy z USA.

Ps. 3 miesiące trwała droga pocztowa zanim otrzymałem, a jeszcze dłużej odpowiedź o pozwolenia przetłumaczenia. Niestety koszta były zbyt wysokie aby na to pozwolić. Okładka 500$ USA w zależności od ilości egz. + za każdą stronę ok. 100$ USA. Honorarium zbyt wysokie, nieopłacalne, kto by to teraz kupił? i jedno ale... nie chcieli przyjąć od prywatnej osoby tylko przez konkretne wydawnictwo Europejskie.
I tak to pozostało. Zbyt drogo. Może w przyszłości zajmę się krótkim streszczeniem.
Poza tym Cullman był w Pile w latach 70 i 90-tych. Wykorzystał Pilskie wydawnictwo Marek Fijałkowski - "Zabytki i pamiątki kultury Żydowskiej na terenie województwa pilskiego" Piła 1992.
Całe alfabetyczne spisy mieszkańców żydowskich, mnóstwo korzystał z wydawnictw niemieckich.

Calendarium:
1563 - Pierwsze osadnictwo żydowskie w Pile 114 osób.
1641 - Gmina Żydowska posiada I Rabina.
Są wpisani wszyscy Rabini do 1938 roku.
Ale oprócz mnie jakiś Forumowicz posiada tę książkę, może zechce coś On streścić. Obecnie mam w planie inne niemieckie pamiętniki.

Pozdrawiam Tom

[maritim]

Witam
Jasne Tom, to wszystko prawda (zwłaszcza to co piszesz o stopniu trudności przy zdobyciu książki Cullmana...). Jest wiele książek i materiałów rozsianych po różnych archiwach. Przy pewnym stopniu determinacji zdobycie ich jest możliwe. Jest to jednak wciąż wiedza bardzo ekskluzywna. Stopień jej znajomości w naszym mieście jest znikomy... Nie ma żadnej monografii w jęz. polskim.. nikt tego nie porządkuje, nie propaguje... Jest wiele białych plam-np sprawa cmentarza o którą pytałem...
Trochę smutne, że po tych ludziach nie został żaden ślad... Nie są upamiętnieni żadną tablicą, informacją nawet - jak np. w Złotowie czy Mirosławcu... Gdyby udało się odnaleźć choćby jakieś fragmenty, można by było zrobić np lapidarium - jak w Kołobrzegu... Mam nadzieję, że ktoś się jeszcze odezwie...
Pozdrawiam

Ps. Jest jeszcze jedna ciekawa pozycja na ww temat - wspomnienia byłej mieszkanki Piły, pani Nelly Levy Berg, urodzonej w Białej, później mieszkającej w Trzciance, która wiele lat spędziła w Pile... Polecam...

[Tom]

Ps. Jest jeszcze jedna ciekawa pozycja na ww temat - wspomnienia byłej mieszkanki Piły, pani Nelly Levy Berg, urodzonej w Białej, później mieszkającej w Trzciance, która wiele lat spędziła w Pile... Polecam...

Gdzie mozna dostac te ksiäzke? na niemieckich stronach antykwariatöw, bibliotek nie ma jej. Skad masz te informacje? czy moze cos przeoczylem w poszukiwaniu?

Prosze odpowiedz mi gdzie mam szukac?

Tom

[Szymon59]

W odpowiedzi na apel maritima, informuję zainteresowanych, że udało mi się uratować taką tablicę zw. macewą z okolic ul. Konopnickiej.