Pilskie browary

[Marek]

Pozwolę nie zgodzić się z Tobą BOGDAN. Kamienica którą przedstawiłeś moim zdaniem stała po przeciwległej stronie skrzyżowania (oznaczona nr 1) natomiast na fotografii SA108 widać zaś, że kamienica ta stała frontem do budynków browaru. Budynek w tle za browarem mogł stać w miejscach oznaczonych przeze mnie numerem 2 lub 3. Bardziej skłonny jestem przypuszczać, że w miejscu oznaczonym nr 2.




Zresztą widać, że to nie są te same kamienice.



Ponadto ten budynek zasłaniałby tę kamienicę.



Pozdrawiam

[robert]

W tej kwestii uważam również podobnie jak "Marek", że sporny budynek był od strony rzeki w miejscu oznaczonym przez "Marka" numerem 2. Nawet jeszcze bardziej w lewo - Bromberger Str 2. Swego czasu podczas jednej z wystaw w muzeum prezentowana była pocztówka/zdjęcie lotnicze z I wojny światowej. Fotka ukazywała centrum Piły, most na Gwdzie i część naszego miasta za rzeką. Pamiętam, że zainteresował mnie wtedy bardzo duży budynek przed młynem /w kierunku miasta/ naprzeciw zabudowań browaru. Należy wspomnieć, że pod nr 1 mieszkali właściciele browaru tj. Eduard i Anna Wegner /domek był parterowy - początek 1931r - wchodził w skład zabudowań browaru/. I powracając do wątku sądze, iż jest to własnie ta trzypiętrowa kamienica o której mowa wyżej. Być może ktoś z forumowiczów ma taką fotkę?
Pozdrawiam

[BOGDAN]

Faktycznie się pomyliłem.
O ile dobrze zrozumiałem to wygląda mi to tak.
Owa kamienica 3-piętrowa stała od strony rzeki - Bromberger Str. 2.
Natomiast ta przedstawiona przeze mnie to - Bromberger Str. 4 (narożnikowa).
Według mapki "Marka" pozycja nr 2.

Pozdrawiam

[Marek]

Nie BOGDAN. Ta kamienica którą Ty przedstawiłeś na mapce oznaczona jest numerem 1. Weź pod uwagę, że ulica od mostu prowadziła inaczej, bliżej rzeki. Fotografia którą zamieściłeś jest robiona z Brombergstr. (fotograf stał tyłem do mostu). Jeżeli przyjrzysz się mapce to zauważysz, że kamienice z Twojej fotki stały przy Eicherstr. Brombergerstr. była w tym miejscu prawie pod kątem prostym do Eicherstr. i Brauerstr.
Inaczej niż byłoby to dzisiaj.
Z uwagi na całkiem inny układ ulic w tym miejscu ciężko sobie to teraz wyobrazić. Też długi czas rozgryzałem ten rejon zwany skrzyżowaniem gwieździstym. Dla lepszego zrozumienia podam, że budynek w kółku na zamieszczonej przeze mnie fotografii był prawdopodobnie budynkiem narożnym z Brauerstr.

Na tej fotografi w kółku zaznaczony jest słup ogłoszeniowy widoczny też na Twojej fotce. Może to ujęcie pozwoli na lepsze wyobrażenie sobie układu tych budynków. Nie wiem tylko dlaczego w niemieckiej książce fragment ten opisany jest jako Brauerstrasse a nie Eichbergerstr.



Pozdrawiam

[SA108]

Pozwolę sobie wtrącić swoje 3 grosze:
1. Sądzę, że kamienica widoczna na "moim" zdjęciu stała w miejscu oznaczonym przez Marka cyfrą 2. Gdyby stała w miejscu 3, zasłaniałby ją istniejący do dziś dom narożny z Brauerstrasse.
2. Kamienica na zdjęciu BOGDANA na 100% stała po północnej stronie Bromberger Strasse między Eichberger Strasse i Krojanker Strasse. Dokładniej - był to prawdopodobnie drugi budynek na lewo od narożnika Krojanker Strasse. Zdjęcie jest więc robione w stronę mostu, a nie w stronę przeciwną jak napisał Marek. Wynika stąd, że słup ogłoszeniowy stał na rogu Bromberger Strasse i Bromberger Platz, czyli w miejscu Mc Donalda.
3. Budynek zaznaczony przez Marka kółkiem to nic innego jak kuźnia Drägera - obecnie pub.
4. Na ostatnim zdjęciu zamieszczonym przez Marka widoczny jest początek Krojanker Strasse. W głębi widać istniejący do dziś dom na rogu Küddowstrasse.
To chyba tyle ;)
Pozdrawiam

[Marek]

No to się zagmatwało. Tyle razy podchodziłem do wyjaśnienia tego fragmentu miasta i dalej są wątpliwości. Częściowo zgodzę się z Tobą. Zgodzę się, że kamienica zamieszczona na zdjęciu BOGDANA stała po północnej części Brombergerstr., to nie budzi wątpliwości. Tym co napiszę chyba wyjaśnie temat do końca. Widok który zamieściłem jest robiony tyłem do mostu przy Adolf Hitler Str. Wskazuje dokładnie na to ta fotografia:



Numerem 1 oznaczyłem kuźnię, natomiast nr 2 budkę telefoniczną. Budka ta a nie słup ogłoszeniowy stała mniej więcej w miejscu obecnego McDonalda. Słup ogłoszeniowy stał po przekątnej skrzyżowania co w konfrontacji z tym zdjęciem jest bezsprzeczne.



Na mapce wygląda to tak:



1. Przypuszczalna pozycja fotografa,
2. Budka telefoniczna
3. Słup ogłoszeniowy,
4. Kamienica na zdjęciu BOGDANA
5. Kuźnia

Na tej fotografii po lewej stronie widoczna jest część północnej strony Brombergstr. między Eichbergerstr. i Krojankerstr.



W tle widoczna kamienica z fotografii BOGDANA. W tym miejscu jest rondo przy młynie. Na planie wygląda to tak:



Pozdrawiam

[SA108]

W stwierdzeniu "zdjęcie jest więc robione w stronę mostu" chodziło mi o zdjęcie zamieszczone przez BOGDANA, a nie o jedno z Twoich zdjęć. Na mapce wyraźnie też widać, że to słup ogłoszeniowy stał w miejscu McDonalda, ale przecież nie będziemy się kłócić o takie szczegóły ;). Poza tym najzupełniej się z Tobą zgadzam.
Pozdrawiam

[Marek]

PRZEPRASZAM. Faktycznie masz rację z tym słupem.
Zrobiłem mapkę lecz chyba za szybko pisałem i walnąłem byka. Oczywistym jest, że fotograf ten słup miał po lewej swojej stronie co by odpowiadało lokalizacji dzisiejszego McDonalda.
Każdy robi błędy jak coś robi.
Grunt, że wspólnie wyjaśniliśmy wygląd tej części miasta która jest istną łamigłówką. Dziś miejsce to jest jednym wielkim placem, a przed wojną istniała tam zwarta zabudowa z wieloma ulicami, uliczkami i skrzyżowaniami.

Pozdrawiam

[Marek]

Wracając do poniższej fotografii



to chciałbym dopowiedzieć, że sporny budynek w tle raczej napewno stał naprzeciw browaru ale przy Bromberger Str. Wynika to z tego, że naprzeciw browaru przy Brauerstr. stała willa zamieszczona na poniższym widoku.



Pozdrawiam

[BOGDAN]

Kamienica widoczna w tle, to Bromberger Str. nr 4. Stała ona na narożniku z Küddowstr. (później nazwana Eichberger Str.) i na przeciwko wylotu Brauerstr.
Jej właścicielem był Krüger Anton, kupiec.
Dane na podstawie - Książka adresowa z roku 1928

Pozdrawiam

[Marek]

Czyli jak rozumiem ten Krüger posiadał dwa budynki narożne po przekątnej skrzyżowania. Wnioskuję to z Twojej wypowiedzi ponieważ budynek przedstawiony na mojej widokówce też należał do Krügera. Stał on na narożniku Bromberger Str. i Brauerstr., po prawej stronie idąc od mostu przy obecnym Rodle. Wynika to m.in. z tej fotografii:



Willa Krügera po prawej.

Pozdrawiam

[BOGDAN]

Przepraszam za niedokładność. Moja wypowiedź dotyczy zdjęcia nr 2.

Natomiast wspomniany dom na narożniku Brauerst. i Bromberger Str. miał adres - Bromberger Str. 3
i był własnością - BREITSPRECHER Else, wdowa (dane z 1928 i 1938 r.) Mieścila się w nim apteka "Apotheke zum Greif".

Pozdrawiam

[Marek]

Przepraszam ale dalej coś nie tak bo w willi Krügera też była apteka. Chyba, że inna.



Pozdrawiam

[robert]

"Marku" - willa Krügera i apteka BREITSPRECHERA to jest ten sam budynek. Należy zawsze mieć na uwadze fakt, iż na przestrzeni nawet kilku lat /nie mówąc o kilkudziesięciu latach/ bardzo często zmieniali się właściciele danych budowli i ich przeznaczenia. Zmieniała się także często elewacja tychże budynków. Ty masz rację mówiąc iż należała kiedyś do Krügera i "Bogdan mówiąc o aptece "Pod gryfem" Breitsprechera.
Pozdrawiam

[Marek]

Brakowało mi właśnie tego stwierdzenia w wypowiedzi Bogdana. Teraz już wszystko jasne. Dziękuję i pozdrawiam.

[SA108]

Informacje o pilskich browarach znalezione na stronie http://www.klausehm.de/Pagepolens.html :

Schneidemühl jetzt Pila
1a Brauerei Julius Aronstein 1880
1b Berliner Unionsbrauerei ZN Schneidemühl 1904 +
2a Brauerei Hammer Rud.Böttcher 1890
2b Brauerei Hammer Isidor Schweriner 1904
2c Brauerei Hammer Christian Jessulat 1914
2d Bürgerliches Brauhaus eGmbH 1920 +
3a Brauerei Borchard 1885-1888 +
4a Bergbrauerei Rudolf Heyer 1898
4b Brauerei R.Heyer Nachf. Wilhelm Schwanke 1922 +
5a Brauerei C.Nowacki 1865
5b Brauerei Adolf Axt 1908
5c Brauerei Adolf Axt Inh. Wegener & Schmitt 1914
5d Brauerei Adolf Axt Inh.Ed.Wegener 1922
5e Vereinigte Grenzmark-Brauereien AG 1945 +

Jak widać w Pile było 5 browarów, z których tylko jeden dotrwał do 1945 r. (data z krzyżykiem oznacza rok zamknięcia browaru).

[adam]

Właścicielem restauracji w nieczynnym browarze w Kuźnicy był Studinski. Pozdrawiam.

[Marek]

Czy może ktoś posiada informacje na podstawie których można potwierdzić, że browar Heyera to browar mylnie określany jako browar Heversa przy dzisiejszej al. WP (przy Matwiejewa)? W materiałach w necie jest, że browar w Pile miał Rudolf Heyer najpierw sam, potem z Wilhelmem Schwanke. Nigdzie nie występuje Hevers poza mapką z 1895 roku dołączoną do książki "Piła, zarys dziejów" i postami na tym forum. Skąd wziął się ewentualny błąd lub dlaczego nie ma danych dot. browaru Heversa ?

[SA108]

To ten sam browar. Karl Boese tak o nim pisze:
Bergbrauerei: dawny browar przy Berliner Chaussee. Budynki służyły różnym przedsiębiorcom jako warsztat i mieszkanie.
Brauhausgasse: prowadzi od Langestr. do Berliner Str. Naprzeciwko jej wylotu znajdują się budynki dawnego browaru Heyera, któremu zawdzięcza ona nazwę.
Według książki adresowej z 1896 r. Rudolf Heyer mieszkał przy Berliner Str. 26 i taki pewnie był też adres browaru. Browar był czynny do 1922 r., kiedy to został przejęty przez browar Axta.
Na tej mapie z browarem "Heversa" jest więcej błędów, np. Wzgórze Mewisa nosi tam nazwę "Wzgórze Mew".

[adam]

Coś takiego znalazłem w internecie, co to mogło być? Naklejka?

[Marek]

To zapewne kartonowa podstawka pod piwo

[hrabia]

Witam, w temacie browarów nie jestem dobry ale w swoim posiadaniu mam skany nalepek, jakby ktoś chciał to proszę skontaktować się ze mną a wyślę zainteresowanym na emaila. Jedną z nich prezentuję.



Pozdrawiam Hrabia

[Sadziu]

Od niedawna jestem w posiadaniu porcelanki od piwa Juliusa Bergińskiego i szukam informacji na temat tego pana i jego browaru.
Czy wiecie cos na ten temat?

[SA108]

Dawno temu w innym temacie pytałem o budynek dawnej wytwórni wód gazowanych przy ul. Pocztowej. Bogdan mi tak odpowiedział:

Według książki adresowej z roku 1928, przy Poststr. nie znajdował się żaden dom.
Było to zaplecze (podwórka) budynków - Kirchstr. nr 1 i nr 2. Oba należały do - Gustav Zeek, zam. Posener Str. 27/28.

Ostatnio zająłem się tematem pilskich browarów. Manfred Friedrich w książce "Brauerei - Verzeichnis Polen" pisze o pięciu browarach znajdujących się w Pile. Jednym z nich był browar Juliusa Aronsteina, istniejący co najmniej od 1880 roku. Według książki adresowej z 1896 r. jego właściciel Julius Aronstein mieszkał przy Grosse Kirchenstr. 2 (al. Piastów). Zapewne browar znajdował się pod tym samym adresem (właściciele innych browarów - Axt i Heyer - także mieszkali przy swoich zakładach). Między 1898 a 1904 rokiem browar Aronsteina został wykupiony przez berliński browar Union, który przekształcił go w swoją filię. W 1914 z kolei Union został wykupiony przez inny berliński browar Schultheiss. Nie wiem kiedy pilski zakład został ostatecznie zamknięty (pewnie niedługo po 1914 roku). Książka adresowa z 1938 roku wymienia tylko skład piwa Schultheiss Patzenhofer Brauerei AG przy Kirchstr. 3 (Kirchstr. to oczywiście późniejsza nazwa Grosse Kirchenstr.). Może w tym czasie nastąpiła mała zmiana numeracji albo po prostu firma przeniosła się do domu obok.
Z postu Bogdana wynika, że numeracja domów przy Grosse Kirchenstr. zaczynała się od Poststr. (Pocztowa) i że do dziś istniejący budynek przy Pocztowej stał na zapleczu domu pod nr 2. Czy to jest dawny browar Aronsteina? Myślę, że tak ;)

[SA108]

Drodzy Forumowicze!
Aktualnie przygotowujemy opracowanie dotyczące historii i pamiątek po pilskich browarach. Z tej okazji poszukujemy butelek, porcelanek, reklam, pocztówek i innych pamiątek pozostałych po istniejących niegdyś w Pile browarach, rozlewniach, wytwórniach wody mineralnej, drogeriach itp. Zainteresowanych prosimy o kontakt mailowy (adres w moim profilu) lub przez PW.