Nekropolie pilskie

Post autor: **BOGDAN** » 12 lut 2006, 20:58

Coraz częściej pojawia sie temat cmentarzy. Dla informacji podaję.
W okresie przedwojennym było ich w Pile 19. z tego 8 ewangelickich, 6 katolickich, 4 wojskowe i żydowski. do dzisiaj zachowały się tylko - jeniecki (wojskowy) z okresu I wojny św. w Leszkowie i 2 katolickie. Jeden przy ul. Asnyka, drugi przy al. Powstańców Wlkp. Po pozostałych czasem trudno znależć ślady.
W okolicznych wsiach także wiele z nich zniszczono. Głównie w latach 60-tych.
Zainteresowanym tym tematem służę bliższymi informacjami.

Mistrz · Post autor: **Mistrz** » 12 lut 2006, 21:56

Cmentarze przy ul. Wiśniowej (Koszyce) i Sokolej (Motylewo) zachowały się w miarę dobrym stanie, przy dużej części nagrobków są dobrze zachowane tablice. Na cmentarzu przy ul. Mickiewicza też można odnaleźć znajdujące się w jakimś tam stanie porozrzucane tablice.

Post autor: **SA108** » 16 lut 2006, 12:33

BOGDAN pisze:W okresie przedwojennym było ich w Pile 19. z tego 8 ewangelickich, 6 katolickich, 4 wojskowe i żydowski.

Coś się nie mogę doliczyć tych katolickich :) Asnyka, Mickiewicza, al. Powstańców, Motylewo, a gdzie pozostałe dwa?

Post autor: **BOGDAN** » 16 lut 2006, 21:57

Motylewa nie biorę pod uwagę - zostało przyłączone do miasta dopiero w 1991 roku.
Oto cmentarze katolickie;
1. al. Wojska Polskiego - po byłym cmentarzu ewangelickim
2. Asnyka (Salezjańska)
3. ul. Salezjańska - po byłym cmentarzu "Sekty Czerskiego"
4. ul. Mickiewicza
5. al. Powst. Wlkp. - z II połowy XIX wieku
6. al. Powst. Wlkp. - z poczatków XX wieku

Post autor: **SA108** » 17 lut 2006, 14:52

BOGDAN pisze:5. al. Powst. Wlkp. - z II połowy XIX wieku
6. al. Powst. Wlkp. - z poczatków XX wieku

Gdzie znajdował się ten cmentarz z II połowy XIX w? Poza tym słyszałem o cmentarzu ewangelickim w rejonie ul. Wawelskiej, może wiesz o nim coś więcej?

Post autor: **BOGDAN** » 17 lut 2006, 15:24

Cmentarz z pozycji 5 - został skutkiem "zajęcia" terenu zaknięty, a obok niego założono nowy (pozycja 6). W późniejszym czasie granica pomiędzy nimi (być może osobne ogrodzenie) uległa likwidacji w części lub całkowicie, tak iż dzisiaj oba cmentarze stanowią całość. Po tym starszym zachowały się nagrobki żołnierzy niemieckich i jeńców rosyjskich z I wojny św. Miał około 1 ha obszaru.
Ten młodszy ma około 1,3 ha.
Natomiast ewangelicki cmentarz przy ul. Wawelskiej - mieścił się na terenie zajmowanym obecnie przez firmę DREWBUD. Dzisiaj nie ma po nim żadnego śladu.
Dane z 30.11.1988 roku

Post autor: **Jarek63** » 12 kwie 2006, 23:53

Leszków. Ceremonia pogrzebowa jeńców z obozu.

/ EDIT ADMINISTRATOR: O cmentarzach wojennych rozmawiamy tutaj » viewtopic.php?t=46 /

Post autor: **Tom** » 13 kwie 2006, 01:33

Ad.
3. ul. Salezjańska - po byłym cmentarzu "Sekty Czerskiego"

Niestety nie wiem gdzie jest ta ulica, i nie wiem gdzie byl konkretnie ten cmentarz.
Ale na jednej z niemieckich stron skorzystalem z informacji ze:
22.12.1893 roku Jan Czerski zmarł i został pochowany w Pile na cmentarzu,
który został przydzielony jego gminie przy Berlinerstrasse – (dzisiejszej Al. Wojska Polskiego).
W takim razie ktos mylnie umiescil ten cmentarz.
Tom

Mistrz · Post autor: **Mistrz** » 13 kwie 2006, 07:50

Ul. Salezjańska znajduje się po drugiej stronie cmentarza, http://www.pila.pl/index_mapa.php w prawym górnym rogu "Szukaj ulic". Położenie nie jest więc mylne. Być może cmentarz przylegał do zachowanego cmentarza od strony ul. Salezjańskiej.

Post autor: **BOGDAN** » 13 kwie 2006, 16:22

Mistrz pisze:Ul. Salezjańska znajduje się po drugiej stronie cmentarza, http://www.pila.pl/index_mapa.php w prawym górnym rogu "Szukaj ulic". Położenie nie jest więc mylne. Być może cmentarz przylegał do zachowanego cmentarza od strony ul. Salezjańskiej.

Zgadza się. Licząc od dzisiejszej al. WP, najpierw były cmentarze ewangelickie (2), a za nim cmentarz sekty Czerskiego. Później został przejęty przez katolików. Zamknięty w 1964 roku decyzją władz miejskich. Istnieje w części do dzisiaj.

Pozdrawiam

Post autor: **BOGDAN** » 23 kwie 2006, 20:32

O cmentarzu katolickim przy al. Powstańców Wlkp. wspominano już kilkakrotnie. Jednakże jego obecny stan to zgroza. Nie dość, że ani miasto, ani ks. proboszcz Nowicki - parafia pw. św. Stanisława Kostki, ul. Browarna - o niego dotychczas nie zadbała, to jeszcze nic nie zrobiła aby poprawić walące się opłotowanie. Kilka dni temu "zniknęła" jego część. Obawiam się, iż w niedługim czasie "złomiarze" i inne "dziadostwo" zaopiekuje się resztą. A potem może to spotkać płyty nagrobne niemieckich katolików. Cmentarz jest zabytkiem!!!!!!

Gdzie jest konserwator zabytków p. Roman Chwaliszewski i jego ludzie??????

Będę interweniował osobiście w tej sprawie (urząd miasta, konserwator zabytków, parafia, pilskie media itp.). Mam nadzieję, że inni forumowicze też to zrobią, bo podobna sytuacja może spotkać inne zabytki w mieście. A wtedy będzie po herbacie...

Pozdrawiam

Roto · Post autor: **Roto** » 24 kwie 2006, 00:26

Na Proboszcza nie ma co liczyć on tylko dba o swoje nie zwarzając na innych, przykład: Ostatnio graliśmy w Piłke Nożną (Turniej Parafialny) potrzebowaliśmy 60 zł ponieważ sędziowe musieli być opłaceni i co poszliśmy do Proboszcza i ani mu przez myśl nie przeszło by dać te 60 zł najzwyczajniej nas spławił, na szczęście inne drużyny nas "zasponsorowały" ale proboszcz i tak jest winny 60 zł. Skoro nie dał głupich 60 zł to wątpie żeby miał się wziąść za tamten cmentarz prędzej z niego zrezygnuje. Zgroza ;d
Pozdrawiam
Roto~~

Post autor: **skinspila** » 24 kwie 2006, 14:09

WITAM!!!
Z tego co mi wiadomo to w Schneidemuhl znajdowały się owe cmentarze:

1 - ul: Asnyka zał. ok. 1840r. Zam.21.09.1964r. Ostatni pochówek 1960r. Pow. 3,04 ha. Należał do parafii św.Rodziny.
2 - al. Powstańców Wielkopolskich Katolicki. Zał. na pocz. XX w . Zam. 21.09.1964r. Pow. 1,3 ha. Należał do parafii św. Antoniego.
3 - Piła-Leszków Jeniecki, Russen Friedhof. Zał. 1915-1918. Wielowyznianiowy. Ok. 2500 grobów. Pow. 1,2 ha; Wojenny Armii Radzieckiej i Wojska Polskiego. Bezwyznaniowy. Pow. 1,2 ha; Ewangelicki. Zał. na początku XXw, dziś las w nadleśnictwie Kaczory.
4 - Piła-Płotki Choleryczny, Cholera Friedhof. Zał. w 1914r. 148 mogił rosyjskich jeńców wojennych.
5- ul. Zieleniecka Sekty Czerskiego. Zał w 1845r. Zam. 21.09.1960r. Przylegał do cmentarzy: ewangielickiego i katolickiego przy dzisiejszej al. WP. pow. 0,86ha.
6- ul. Mickiewicza Katolicki, z pocz. XXw. Zam.30.12.1960r. Póżniej las. Pow. 1,2ha.; Zasłużonych, poległych podczas I wojny światowej. Zam. 30.12.1960r póżniej las. Pow. 0,2ha.; Ewangelicki, zał. na początku XX w. Zam 30.12.1960. Póżniej las. Pow.1,1 ha.
7 - Koszyce ul:Błotna Ewangelicki (KOSCHUTZ) Zał. w poł. XIX W. Pow. 0,06ha, Ewangelicki ul. Pogodna. Zał. na początku XX w. Pow 0,6 ha.
8 - ul. Wawelska Ewangelicki. Zał. w poł XIX wieku. Zlikwidowany; przykryty architekturą miejską.
9 - ul. Śniadeckich Ewangelicki. Zał. na pocz. XX w. Zam. 30.12.1960r. Pow. 1,81 ha. Ostatni pochówek 1952r. Kaplica zburzona w 1960r. użytkowana była przez gminę prawosławną. Dziś park.
10 - al. Wojska Polskiego Ewangelicki. Zał. ok. 1840r. Zam. 30.12.1960. Pow.2,95 ha. Dziś park i część jezdni. Przy cmentarzu było krematorium.; Ewangelicko-augsburski, póżniej rzymsko-katolicki. Pow 4 ha. W połowie lat 70. częściowo zamieniony na park.
11 - Piła-Kużnik (SCHNEIDEMUHL-HAMME) Ewangelicki. Zał. w poł. XIX w. Pow. 0,03 ha. Dziś las.
12 - ul. M. Konopnickiej Żydowski (JUD.BERG.PLATZ) Zał. być może w XVII w. Zlikwidowany w dwudziestoleciu międzywojennym, podczas zabudowy pl. Gdańskiego. Dziś teren Szkoły Policji i przedszkola.

To po części, razem ich było 19 tylko że przylegały zazwyczaj do siebie, mam nadzieje że nie szczeliłem żadnej gafy.
Pozdrawiam :D :D :D

Post autor: **BOGDAN** » 24 kwie 2006, 14:39

pkt. 6 - ul. Mickiewicza - przy drodze betonowej prowadzącej do kotłowni - cmentarz jeńców I wojny światowej.

pkt. 8 - ul. Wawelska - cmentarz mieścil się w rejonie dzisiejszej Firmy DREWBUD w Leszkowie.

pkt. 12 - cmentarz żydowski przy ul. Ks. B. Domańskiego - dawniejsza Karlstrasse, to został on zlikwidowany w okresie okupacji, a nie w latach dwudziestych.

Prawdą jest istnienie cmentarza w rejonie dzisiejszej Szkoły Policji. Na jego ślady natrafiono w okresie budowy budynku. Jednakże źródła niemieckie nie określają dokładniej kto i kiedy został tam pochowany.
Przynajmniej się dotychczas z tym nie spotkałem.

Pozdrawiam

Post autor: **skinspila** » 24 kwie 2006, 14:47

Jeżeli chodzi o punkt 12 to nie mam pełnych danych co do niego wiem tylko tyle że nasza kochana rzeczka Gwda a dokładniej jej brzegi zostały wyłożone płytami z owego cmentarza i ponoć on też był Żydowski (koledzy wędkarze mi o tym wspominali może niedługo dodam zdjęcia) a jeżeli chodzi o Szkółkę Policyjną to też mam niepełne wiadomości zresztą chyba nikt nic nie wie dokładnie co i jak :D
Pozdrawiam serdecznie.

Post autor: **SA108** » 24 kwie 2006, 16:12

Podaję dane o cmentarzach żydowskich w Pile ze strony "Judaica w Polsce" (http://www.geocities.com/Athens/Stage/9921/pl):

Cmentarz, w centrum miasta, na terenie graniczącym obecnie z Szkołą Policyjną
Założony na początku XVII wieku, prawdopodobnie w 1627 roku. Przed wojną powierzchnia około 0,80 hektara. Cmentarz zniszczony w czasie II wojny światowej. Brak nagrobków, część została przeniesiona na inny cmentarz. Obecnie teren ogrodzony i niedostępny.
Cmentarz, w centrum miasta, w pobliżu XVII-wiecznej dzielnicy żydowskiej
Drugi żydowski cmentarz założony prawdopodobnie w 1840 roku. Zniszczony przez Niemców w czasie wojny.
Cmentarz, na terenie zwanym Leszków
Cmentarz wojenny założony w 1915 roku. Na jednej z kwater chowano zmarłych żołnierzy Żydów. Powierzchnia około 1,20 hektara, zachowanych kilkadziesiąt nagrobków.

Najciekawsze jest to, że ta strona wspomina o dwóch cmentarzach. Może to jeden z nich znajdował się na miejscu budynku Szkoły Policji? Cmentarz na tym miejscu jest zaznaczony także na mapie Prętkiewicza z 1895 r. (cmentarz przy Karlstrasse jest tam również zaznaczony).
Co do cmentarza jenieckiego na Górnym - zainteresowanych odsyłam do postu Aragorna: viewtopic.php?p=411#411
Pozdrawiam

Post autor: **BOGDAN** » 24 kwie 2006, 19:58

Drugi cmentarz żydowski - wcześniejszy od tego przy Karlstrasse (ul. ks. B. Domańskiego) mógł się znajdowąc w pobliżu byłej dzielnicy żydowskiej. Ten oznaczony przez Prętkiewicza wygląda mi raczej na były cmentarz po wsi BORKOWO, która tam się znajdowała. Jako, iż zamieszkiwali ją głównie Polacy, można z dużym prawdopodobieństwem założyć, iż był katolicki. Łatwiej było przywieźć księdza, niż jechać z trumną do miasta.

Pozdrawiam

Post autor: **BOGDAN** » 29 kwie 2006, 20:19

Kaplica na cmentarzu ewangelickim (ul. Dąbrowskiego - nie istnieje).

Kaplica cmentarna - krematorium (al. WP - nie istnieje).

Pozdrawiam

Post autor: **SA108** » 30 kwie 2006, 15:47

Na niemieckiej Wikipedii znalazłem informację, że kaplica cmentarna w Pile została zbudowana w 1931 r. wg projektu Wilhelma Grossa. Nie wiem jednak o którą kaplicę chodzi.
Pozdrawiam

Post autor: **BOGDAN** » 30 kwie 2006, 16:06

Bez wątpienia chodzi tutaj o tą przy dzisiejszej ul. Dąbrowskiego.

Obiekt przy Berliner Str. (al.WP.) zbudowano w latach 1936/1937 wraz z nowoczesnym krematorium. Budynek ten był osobliwym życzeniem ówczesnego nadburmistrza Stöhr’a, który także pokrył koszty budowy.

Pozdrawiam

Marek · Post autor: **Marek** » 03 maja 2006, 20:01

Jeżeli chodzi o cmenrarz żydowski przy obecnej ul. Domańskiego to został on zlikwidowany z pewnością przed 1941 rokiem ponieważ w tym roku kronika Piły mówi o nim jako o byłym cmentarzu. Cytat z kroniki: ,,Miasto wydało 12.000 RM na przywrócenie trawnika na obszarze dawnego żydowskiego cmentarza".
Jeżeli chodzi o kaplicę na cmentarzu przy ul. Mickiewicza to moim zdaniem obiekt o którym pisze SA108 ponieważ krematorium było oddzielną budowlą. Wystarczy wziąć pierwszy lepszy plan miasta aby to ustalić. Drugie to to, że kapliczka przy ul. Dąbrowskiego była projektu Maxa Poppa i została wybudowana według mnie w 1922 r.
Pozdrawiam.

Post autor: **BOGDAN** » 03 maja 2006, 21:22

Faktycznie, na cmentarzu ewangelickim przy Berliner Str. były dwa obiekty.

1. kaplica - inż. dypl. EICHHORN z Wałcza

2. krematorium

Jak widać ze zdjęć, różnice są widoczne.

Pozdrawiam

Post autor: **SA108** » 01 cze 2006, 22:14

Na cmentarzu żydowskim przy Karlstrasse w drugiej połowie lat 20. (nie znam dokładnej daty) odsłonięto pomnik "dla matek dziesięciu tysięcy", poświęcony pamięci Żydów poległych w I wojnie światowej. Pomnik został zaprojektowany przez prof. Liebermanna z Berlina i wykonany w pilskim zakładzie kamieniarskim Wilhelma Peglowa. Znajdowały się na nim nazwiska poległych Żydów z Piły. Natrafiłem na dwa zdjęcia tego pomnika (jest to właściwie pocztówka reklamowa wspomnianego zakładu kamieniarskiego):

Pozdrawiam

Post autor: **BOGDAN** » 03 cze 2006, 17:09

A tak wyglądała brama cmentarza jenieckiego na Leszkowie w latach 70-tych.

A tak cmentarza poległych żołnierzy AR i WP

Pozdrawiam

Post autor: **ziolek** » 17 cze 2006, 22:21

Nie wiem czy to najlepsze miejsce by o tym pisać, ale niemniej uczynie to. ;)
Niedawno w jednej z poznańskich lokalnych telewizji widziałem materiał o Stowarzyszeniu Pomost. Jak twierdził jej członek jest to inicjatywa rządu polskiego i niemieckiego mająca służyć pojednaniu tych narodów. Jak dobrze zrozumiałem to ze środków tych państw przeprowadzano ekshumacje ciał żołnierzy niemieckich pochowanych na terenie obecnego nowego zoo.
Być może warto by było nawiązać współpracę z tymi ludźmi. Kto wie. Może warto. Czy wiecie coś więcej na temat tego stowarzyszenia? Macie jakieś doświadczenia?