Kościół miejski

[emigrant]

Witam

Moje pytanie będzie krótkie: czy ktoś z szanownych Forumowiczów spotkał się z informacją, pod jakim wezwaniem był zbudowany w 1822 roku ewangelicki kościół miejski na Nowym Rynku?
W jednym o opracowań z okresu międzywojennego znalazłem określenie "Johanneskirche', ale nie jest to wiarygodna informacja - za dużo byłoby w mieście kościołów pod tym wezwaniem. Zatem chyba raczej nie św. Jan. Jakie więc?

[Aragorn]

Na pocztówkach które posiadam kościół podpisany jest tylko jako Evgl. Kirche, w opracowaniu "Piła na starej fotografii" podpisany jest jako kościół luterański. Natomiast "Polski Kościół" nad Gwdą ma nazwę p. w. NMP i św. Jana Chrzciciela. Możliwe że kościół na Nowym Rynku był p. w. św. Jana. W sumie ciekawa sprawa z nazewnictwem, imię dość popularne.

[emigrant]

Czy możliwe, aby nie było żadnego wezwania?
Skąd więc zatem ta uwaga w opisie zdjęcia: "Neumarkt mit der evangelischen Johanneskirche"?

[SA108]

Według mnie kościół miejski nie miał żadnego wezwania (tak często było w przypadku kościołów ewangelickich). W podpisie do tego zdjęcia prawdopodobnie pomylono go z kościołem ewangelickim przy ul. Buczka (zresztą widziałem już zdjęcie wnętrza kościoła miejskiego podpisane jako kościół św. Jana).

[BOGDAN]

SA108 ma rację. Kościół ewangelicki tzw. kościół miejski (Stadtkirche) - z roku 1822 - nigdzie nie spotkałem się aby był pod jakimkolwiek wezwaniem. Jak wiadomo stał na Neuer Markt (pl. Zwycięstwa). Dzisiaj jest tam mniej więcej Pomnik. Zachowały się po nim tylko podziemia zabezpieczone metalowymi klapami.

Natomiast pod wezwaniem św. Jana należy rozumieć:
1. katolicki kościół w miejscu dzisiejszego hotelu (z 1629 roku),
2. ewangelicki kościół tzw. Johanniskirche (z 1911 roku) przy zbiegu dzisiejszych ulic Okrzei i Buczka, tuż obok dawniejszego Sanepidu (za Niemców była to Kasa Chorych).
Jednakże na ogół w opracowaniach niemieckich jest zawsze jakieś bliższe określenie, tak że nie ma obawy, żeby się pomylić.
Pozdrawiam
BOGDAN

[BOGDAN]

1820/1822
Budowa kościoła ewangelickiego (Stadtkirche) na Nowym Rynku.

03.08.1822
Poświęcenie ewangelickiego kościoła miejskiego (Stadtkirche) na Nowym Rynku. Budowę kościoła poprzedzono następująco: Mniej więcej pomiędzy 1760, a 1770 zbudowany został na zachodniej stronie Nowego Rynku w miejscu późniejszego ratusza, wspólnie z ewangelickimi mieszkańcami z Motylewa (Küddowtal), Stobna (Stöwen) i Ługów Ujskich (Uschhauland) dom modlitwy, w którym jednocześnie była umieszczona szkoła. Podczas wielkiego pożaru w 1781 budynek spalił się. Zaraz po tym, została wydzielona przez króla pruskiego subwencja na budowę kościoła w wysokości 1 200 talarów. Z powodu braku pieniędzy musiało rozpoczęcie budowy zostać odroczone, a gmina zadowoliła się na razie odbudowanym budynkiem spalonego domu modlitwy i szkoły. Budowla, w której około 350 osób znajdowało miejsce, została oddana w 1788 do swoich celów. O budowę kościoła zaczęła się potem długa walka. Ta pierwsza została zakończona rozkazem gabinetowym z 02.07.1804 z Charlottenburga. Gmina postawiła na ten cel dalsze 3 309 talarów do dyspozycji. W 1805 nabyła gmina ewangelicka budynek stajenny, który w 1806 został zburzony. Materiały przeniesiono na Nowy Rynek, gdzie Magistrat przygotował parcelę. Wybuch wojny 1806/1807 zakończył zamiar budowy. Dopiero rok później udało się to tak gorąco upragnione wykończenie domu bożego, który 03.08.1888 nareszcie mógł zostać poświęcony. Organy zostały nabyte w 1831. Przy pomocy legatu w wysokości 3 600 talarów z 1841 mogła być w 1861 skończona budowa wieży. Równocześnie została zburzona dzwonnica, a ufundowane przez Fryderyka III Wilhelma dzwony otrzymały swoje miejsce w nowej wieży. W 1882/83 nastąpiło poszerzenie budynku przez co kościół został przeistoczony w godny dom boży. 23.10.1887 obchodziła gmina w uroczysty sposób jubileusz 100-lecia swojego istnienia.

Pozdrawiam

[SA108]

Tak wyglądało wnętrze kościoła:



Pozdrawiam

[BOGDAN]

A tak pisał Richard Havemann w swoim opracowaniu z roku 1914 - Die Kreisstadt Schneidemühl
Ein Führer durch Schneidemühl und Umgebung.

Kościół Miejski w środku Rynku (Stadtkirche)
Jest najstarszym kościołem ewangelickim miasta. Został poświęcony 2 sierpnia 1822 roku. Przedtem ewangelicy zbierali się w sali modlitwy na miejscu dzisiejszego ratusza. Pierwotnie był to ubogi budynek, bez zakrystii, wieży i dzwonów, z małymi szczelinowymi okienkami, bardziej podobny do stodoły niż do domu bożego. To piękniejsze położenie w środku miasta zawdzięcza temu wielkiemu pożarowi w roku 1626, po którym zaplanowano miasto z teraźniejszym układem Rynku, na środku którego miał zostać zbudowany ratusz. Jako, że to nigdy nie doszło do skutku, mógł przeznaczyć król Prus Fryderyk Wilhelm II środek rynku na miejsce budowy kościoła. W latach 1860/61 zapis mieszczanina Michaela HOLZ'a umożliwił budowę wieży, a w latach 1882/1883 postawiono zakrystię, rozszerzono okna i zrobiono te obecne wejścia. W roku 1903 ulepszono organy, wprowadzono oświetlenie gazowe, odnowiono chór organowy, a cały budynek pomalowano wewnątrz i zewnątrz. Rzeczywistego odnowienia i ulepszenia doznał jednak kościół miejski w latach 1912/1913 na sumę 60 000 marek. To w trójnasób ciężkie, drewniane, beczkowe sklepienie zostało usunięte, a za to zbudowano nowe, 3 metry wyższe, całe pokryte, z nowym wiązaniem dachowym nad nim. Te niezgrabne kolumny, które wcześniej dźwigały dach i przeszkadzały swobodnemu widokowi, teraz zostały zamienione na zwężone belkowanie galerii. Odnowiono stalle, chóry i posadzkę z płyt kamiennych. Przybyły nowe piękne organy. Zostało teraz stworzone godne pomieszczenie z większą ilością światła i powietrza, w którym od 700 do 800 osób znajdzie wygodne miejsca. Profesor Kutschmann z Berlina, który także odnawiał Stary Ratusz w Poznaniu, umiał temu klasycystycznemu stylowo kościołowi dać odpowiednio godne kolory. Wewnątrz doznaje się harmonijnego, nastrojowego wrażenia. Ta początkowo stara stodoła stała się prześlicznym domem bożym.

Pozdrawiam

[drstein]

Czy możliwe, aby nie było żadnego wezwania?

Bardzo możliwe! Ewangelicy, w odróżnieniu od katolików, nie uznają bowiem kultu świętych.

[BOGDAN]

Masz rację. Parę postów wyżej wypowiadałem się już na ten temat.
Dla przypomnienia - w mieście było 7 świątyń protestanckich czyli inaczej ewangelickich.
1. Stadtkirche - kościół miejski - luteranie - Neuer Markt
2. Johanniskirche - kościół Jana - luteranie - róg Bismarckstr. / Albtrchtstr.
3. Christuskirche - kościół Chrystusa - staroluteranie od 1900 r. , przedtem sekta Czerskiego - Hindenburgplatz
4. Lutherkirche - kościół Lutra - luteranie - Brauerstr.
5. Zionskirche - kościół Syjonu - Feldstr.
6. kaplica babtystów - Rüster Allee
7. kaplica matodystów - Bismarckstr.

Pozdrawiam

[Tom]

Czy jest możliwe na tym forum zobaczyć także jak wyglądało wnętrze kościoła Johanniskirche, czy ktoś może pomóc? Z góry dzękuję.

Pozdrowienia
Tom

[drstein]

SA108 ma rację. Kościół ewangelicki tzw. kościół miejski (Stadtkirche) - z roku 1822 - nigdzie nie spotkałem się aby był pod jakimkolwiek wezwaniem. Jak wiadomo stał na Neuer Markt (pl. Zwycięstwa). Dzisiaj jest tam mniej więcej Pomnik. Zachowały się po nim tylko podziemia zabezpieczone metalowymi klapami

Czy ktoś z Was miał okazję być w tych podziemiach?

[BOGDAN]

Spróbuj skontaktowaś się z forumowiczami, którzy są zainteresowani schronami OPL. "Produkują się w dziale - Tajemnice Schneidemühl". Może oni Tobie coś pomogą.

Pozdrawiam

[SA108]

Czy jest możliwe na tym forum zobaczyć także jak wyglądało wnętrze kościoła Johanniskirche, czy ktoś może pomóc? Z góry dzękuję.

Mam tylko szkic:



Pozdrawiam

[SA108]

W kilku polskich wydawnictwach (m.in. w broszurze "Z dziejów Piły" autorstwa R. Chwaliszewskiego) można przeczytać, że autorem projektu Stadtkirche był najsłynniejszy niemiecki architekt owych czasów - Karl Friedrich Schinkel. Dostępne mi źródła niemieckie nie potwierdzają jednak tej informacji.

[Filip]

Tak wyglądało wnętrze:

[Mistrz]

W kilku polskich wydawnictwach (m.in. w broszurze "Z dziejów Piły" autorstwa R. Chwaliszewskiego) można przeczytać, że autorem projektu Stadtkirche był najsłynniejszy niemiecki architekt owych czasów - Karl Friedrich Schinkel.

Moim zdaniem to mało prawdopodobne.

[SA108]

Schinkel zaprojektował wiele budynków, z najbliższych okolic m.in. kościół ewangelicki i pałac w Złotowie. Tak więc nie widzę powodu, dla którego nie mógłby on zaprojektować kościoła w Pile. Należałoby tylko zweryfikować tę informację w źródłach niemieckojęzycznych.

[BOGDAN]

W moich zasobach niemieckojęzycznych nie natknąłem się na nazwisko SCHINKEL w odniesieniu do budowy czegokolwiek w Schneidemühl. Nie znaczy to jednak, iż nie mógł czegoś tutaj zbudować, czy też zaprojektować. Spróbuje poszukać u "Niemców".

Pozdrawiam

[pavvlo]

Nowy artykuł napisany przez SA108 związany z tym tematem na naszej stronie głównej » http://www.dawna.pila.pl/czytelnia/kosc ... elicki.php

[Bocian]

SA 108, jak zwykle bardzo dobry artykuł. Nie rozumiem tylko jednej rzeczy:

Powstała budowla trójnawowa, salowa, z przylegającym od północy prezbiterium. Wystrój zewnętrzny posiadał skromne cechy stylu klasycystycznego, typowego dla tej epoki. Wnętrze było nakryte drewnianymi sklepieniami kolebkowymi, osobnymi dla każdej nawy. Na kolumnach podtrzymujących sklepienie opierały się także charakterystyczne dla kościołów ewangelickich empory (galerie wzdłuż bocznych ścian nawy, mające na celu zwiększenie ilości miejsc dla wiernych).

Największą przebudowę wnętrza kościoła przeprowadzono w latach 1912-13. Rozebrano stare sklepienia, wznosząc nowe, wspólne dla wszystkich naw. Było one wyższe o 3 metry, co pociągnęło za sobą konieczność wykonania nowej więźby dachowej. Zbudowano także nowe empory, opierając je na zwężonych kolumnach.

Czy w takim przypadku, kiedy tak mocno ingerowano w konstrukcję tworząc zupełnie nowe sklepienie (jedno), nie należałoby napisać, że przestrzeń pod nim to jedna nawa? Obecność empor nie ma tu chyba nic do rzeczy. Czy to późniejsze sklepienie też było kolebkowe? Masz jakieś zdjęcia wnętrza?

[SA108]

SA 108, jak zwykle bardzo dobry artykuł.

Dzięki!

Czy w takim przypadku, kiedy tak mocno ingerowano w konstrukcję tworząc zupełnie nowe sklepienie (jedno), nie należałoby napisać, że przestrzeń pod nim to jedna nawa? Obecność empor nie ma tu chyba nic do rzeczy. Czy to późniejsze sklepienie też było kolebkowe? Masz jakieś zdjęcia wnętrza?

Oczywiście masz rację, moje niedopatrzenie. Ze zdjęć znam tylko dwa:
viewtopic.php?p=3810#p3810

Oraz zdjęcie sprzed tej przebudowy z kolekcji Jarka63:

[pavvlo]

Kościół miejski (Stadtkirche) - Neuer Markt (pl. Zwycięstwa).
Budowa w latach 1821-22, budowniczy Schmiedicke z Piły, rozbudowa 1860-61, 1882-83, 1912-14, zniszczony w 1945, potem rozebrany.

[pavvlo]