Powstanie Wielkopolskie

[J23]

Miejsce na mural jak najbardziej trafione. Za murem więzienia przetrzymywano wziętych do niewoli powstańców. Siedzieli tu również w więzieniu miejscowi Polacy, którzy wspomagali powstanie jak choćby ks. Zygmunt Dykiert.

Co do historii samego więzienia nie mam dokładnych danych. Przerzucę swoje archiwa i postaram się coś napisać w późniejszym terminie.

[Krzysztof Ju]

Wierni Tradycji

W piątek, 10 stycznia, w pilskiej PWSZ Koło nr 9 Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/1919 w Pile otrzymało swój sztandar z dewizą „Wierni Tradycji” oraz otrzymało imię kapitana Teofila Spychały.



Również z okazji 95 rocznicy Powstania Wielkopolskiego oraz 20-lecia działalności Koła ukazała się kolejna publikacja poświęcona tematyce powstańczej pt., „Kiedy Ojczyzna Wezwała”. Jej autorom: Wojciechowi Kicmanowi, Romanowi Chwaliszewskiemu i wydawcom przyświecała chęć utrwalenia pamięci o zwycięskim zrywie niepodległościowym Wielkopolan, a zwłaszcza o udziale w nim mieszkańcom obecnego powiatu pilskiego.

- Myślę, że przez dwadzieścia lat naszej działalności zasłużyliśmy, aby mieć swój sztandar i patrona. Dzięki naszej działalności, pomysłom, pamięć o Powstaniu Wielkopolskim wciąż trwa. Duża w tym zasługa władz państwowych, samorządowych, szkół i wielu zaprzyjaźnionych osób, które nam bardzo pomagają, którym serdecznie dziękuje - mówi Jan Garbarczyk – prezes Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego Koło w Pile.

Awers sztandaru przedstawia na biało-czerwonym tle (flaga narodowa) umieszczonego pośrodku orła wzoru pańskiego, pod którym znajduje się napis: WIERNI TRADYCJI. Na rewersie sztandaru, na niebieskim tle, pośrodku umieszczony jest wizerunek Wielkopolskiego Krzyża Powstańczego. Nad Krzyżem znajduje się napis: Towarzystwo Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/1919, a pod nim: Koło nr 9 im. kpt. Teofila Spychały. W czterech narożnikach umieszczono Rozety Powstańcze. Fundatorem sztandaru jest mecenas Krzysztof Wyrwa wraz z małżonką Ewą. Są oni również fundatorami tablic pamiątkowych - na obelisku oraz w holu dworca PKP w Pile.

Kapitan Teofil Spychała (1895-1968) – urodził się w Liszkowie, a pochowany został w Fanianowie. Aktywny uczestnik walk podczas I wojny światowej. W trakcie Powstania Wielkopolskiego gromadził ochotników zamieszkałych na terenie gminy Łobżenica. Po przybyciu do Wyrzyska, powierzono mu dowództwo nad oddziałami, które wyruszyły do boju o Wysoką. Następnie wraz z oddziałem wyrzyskim, na rozkaz Dowództwa Naczelnego Powstania i żądanie Naczelnej Rady Ludowej, kontynuował działania za Notecią. Dowodził grupą wyrzyską między innymi podczas zaciętych walk o Szubin. II wojnę światową spędził w obozie jenieckim. Po wyzwoleniu powrócił w rodzinne strony, później przeprowadził się do województwa olsztyńskiego. Zajmował się tam wynalazczością maszyn przydatnych w pracy rolniczej i z tego tytułu uzyskał kilka patentów. Jego namiętnością było tworzenie poezji.

Źródło: tetnoregionu.pl
Data wydania: 14 stycznia 2014

W oryginalnym artykule jest kilka zdjęć. Akurat miałem okazję przewertować książkę "Kiedy Ojczyzna Wezwała. Powstanie wielkopolskie na ziemi pilskiej". Na 112 stronach jest niemało czarno-białych i trochę kolorowych zdjęć, dwie mapki, gdzieniegdzie zdjęcia odznak i dokumentów. Poniżej zrobiłem spis treści dla zainteresowanych, bo w książce normalnie nie ma spisu treści.

"Kiedy Ojczyzna Wezwała. Powstanie Wielkopolskie na ziemi pilskiej".
Wojciech Kicman, Roman Chwaliszewski

Spis treści:
* Wstęp / Jan Ryszard Garbarczyk, Mirosław Mantaj
* Rozdział I. Walki powstańcze na ziemi pilskiej / Roman Chwaliszewski
- Osiem dni w wyrzyskim tyglu
- Dwie bitwy o Wysoką
- Nocna potyczka w Białośliwiu
- Bitwa pod Mirosławiem Ujskim
* Rozdział II. Kapitan Teofil Spychała / Roman Chwaliszewski
* Rozdział III. Lista powstańców / Wojciech Kicman
(Podzielona na miejscowości + dokładnie opisane źródła materiałów i dokumentów związanych z powstaniem)
* Stan upamiętnienia powstania wielkopolskiego w powiecie pilskim / Wojciech Kicman
- Pomniki
- Obeliski
- Tablice pamiątkowe
- Cmentarze
- Szkoły i organizacje noszące imię związane z powstaniem wielkopolskim
- Ulice i place noszące imię związane z powstaniem wielkopolskim
- Odznaczenia związane z powstaniem wielkopolskim
- Sztandar Koła nr 9 im. kpt. Teofila Spychały Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego w Pile

W drodze jest jeszcze jedna publikacja powiązana z powstaniem wielkopolskim w naszym regionie. Chodzi o książkę o losach powstańca wielkopolskiego napisaną wspólnie przez Wojciecha Kicmana i Marka Fijałkowskiego. Zapowiedź znaleziona w pierwszym noworocznym numerze Tygodnika Pilskiego.

[dudi]

W Pile już w zeszłym roku odbył się rajd turystyczno-historyczny "Szlakami Powstania Wielkopolskiego w powiecie pilskim" - wspólnie z TPPW, KH ZHP. W tym roku zapraszam do Wyrzyska dnia 13 września. Jest jeszcze sporo czasu na załatwienie urlopu. PTTK Luboń posiada odznaki "Szlakami Powstania Wielkopolskiego", więc można wysyłać zdjęcia i kroniki z pobytów w takich miejscach. Takie przyjemne z pożytecznym.

[J23]

Jest już dostępna broszura autorstwa p. Fijałkowskiego i Kicmana pt. "Józef Marciniak 1896-1940. Powstaniec wielkopolski, strażnik graniczny, żołnierz września 1939". Broszura liczy 31 stron i zawiera ponad 50 fotografii w tym bardzo interesujące zdjęcia urzędów celnych polskiego i niemieckiego w Jeziorkach.

[Krzysztof Ju]

TPPW podsumowało rok i nakreśliło plany

21 lutego w gościnnych progach Pilskiej Spółdzielni Mieszkaniowej Lokatorsko-Własnościowej odbyło się coroczne zebranie sprawozdawcze Koła nr 9 im. kpt. Teofila Spychały Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego.

Niedawno, 10 stycznia, Koło pięknym akcentem (wręczenie sztandaru i nadanie imienia) rozpoczęło dwudziestolecie swojego istnienia.

Zebranie było okazją do podsumowania działalności w roku 2013, do spokojnego spojrzenia na dokonania i na to, co jeszcze jest, a raczej może, być zrobione by popularyzować wiedzę o dziejach i tradycjach Powstania Wielkopolskiego 1918-1919. Członkowie Koła mają z czego być dumni – publikacje książkowe, publikacje prasowe, popularyzacja wiedzy o Powstaniu podczas spotkań z młodzieżą, na sesjach naukowych, nawet rajd turystyczno-historyczny jako ciekawa forma działalności. Praca z młodzieżą, szczególnie ze szkół noszących imię Powstania Wielkopolskiego lub postaci z Powstaniem związanych, to ważny aspekt pracy członków Koła, które nadal będzie kontynuowany.

Zebranie zakończyło się przyjęciem planu pracy na kolejny rok. Dwójka z trzech nowych członków TPPW otrzymała legitymacje członkowskie: Mariola Skrzyńska - dyrektor Gimnazjum nr 4 im. I.J. Paderewskiego w Pile; Piotr Banach - kierownik administracyjny tej samej szkoły i Grzegorz Wądołowski - dyrektor Zespołu Szkół nr 2 na Jadwiżynie (niestety nieobecny, ale usprawiedliwiony).

Z historycznej sumienności dodajmy, że Koło zakładało przed 20 laty 5 członków-założycieli, dziś liczy 34 członków i są realne podstawy na jego powiększenie w najbliższych miesiącach.
Trwający na czele Koła od momentu jego powstania w grudniu 1994 roku prezes Jan Ryszard Garbarczyk zaproponował główne kierunki działania na rok 2014: popularyzacja postaci patrona Koła, kpt. Teofila Spychalskiego a zwłaszcza jego nieznanej, poetyckiej aktywności; nawiązanie bliższej aktywnej współpracy z rodzinami powstańców, o co prosili podczas uroczystości 10 stycznia sami zainteresowani; kontynuacja rajdów turystyczno-historycznych aż do 100 rocznicy Powstania; przygotowanie kolejnych publikacji popularyzujących postaci powstańców z terenu powiatu pilskiego.

Jednocześnie upoważniono członków Koła będących radnymi w Pile do podjęcia starań, by imieniem płk. Kazimierza Rybickiego nazwać jakieś nowo powstałe rondo lub ulicę.

Zgodnie z wymaganiami statutowymi zebranie zakończono wysłuchaniem sprawozdania finansowego i odczytaniem protokołu komisji rewizyjnej, co skończyło się udzieleniem absolutorium zarządowi.


Źródło: www.faktypilskie.pl
Data wydania: 22 lutego 2014

[Zimny]

Czy Teofil Spychała miał coś wspólnego z Antonim Spychałą pochowanym na Leszkowie według spisu żołnierz WP zmarły w '39?

[adam]

Chyba bardziej jako ciekawostka, murzyni w Powstaniu Wielkopolskim:
http://kresy24.pl/64011/egzotyka-w-wojsku-polskim/

[covo]

Schneidemühl w (o) powstaniu wielkopolskim:

1. Poszukuje wszelkich pisanych wspomnień, listów, pamiętników (tak osób walczących w powstaniu, jak i ich rodzin).
Ale: bardzo cenne będą również zapiski tego rodzaju po stronie niemieckiej.
Chodzi mi i o źródła w internecie, i o tytuły książek, wszelkie znane Wam publikacje.

2. Które z miejsc w sieci jest najbardziej "na bogato" jeśli chodzi o fotografie z powst. wielkopolskiego?
Oraz: jak tego szukać w niem. sieci: jakie słowa kluczowe po niemiecku?

3. Nie taję, że szukam także arch. zapisów filmowych z powst. wielkopolskiego (sieć, jakieś wydania na dvd...). Z tym, że trudno mi jest ich szukać w niemieckim internecie - niestety, nie znam niem :(, przeto brak mi właściwych, prawdziwie trafnych słów kluczowych...

Za wszelkie podpowiedzi - dzięki bardzo.



/ EDIT MODERATOR: Wątek "Powstanie wielkopolskie 1918 - filmy, wspomnienia, pamiętniki, listy" sklejono z niniejszym wątkiem. /

[Krzysztof Ju]

Namiary na literaturę znajdziesz w:
- wątku o powstaniu wielkopolskim,
- bibliografii opracowanej przez bibliotekę pedagogiczną w Pile,
- bibliografii opracowywanej na bieżąco przez wojewódzką bibliotekę publiczną w Poznaniu (w bazie wybierasz z rozwijalnej listy kryterium "hasło przedmiotowe dowolne" i obok w pustym polu jedno z tych haseł: "Piła", "Piła, okręg", "Piła, powiat" i "Nadnotecki rejon").

W temacie wspomnień i pamiątek z tamtych czasów:
- relacje z akcji niemieckich lotników i wzmianki o samolotach wyprodukowanych w Pile a przejętych przez powstańców są w książce pt. "Lotnicza historia ziemi pilskiej 1910-1945",
- dziennik niemieckiego oficera z walk na północnym froncie powstania wielkopolskiego w e-booku pt. "Nieznane źródła do historii Wielkopolski XX w.",
- obadać co wyskoczy pod hasłem wyszukiwawczym "Powstanie wielkopolskie" w katalogu on-line polskich bibliotek cyfrowych i katalogu zdigitalizowanych zbiorów Biblioteki Narodowej,
- warto odwiedzić Muzeum Okręgowe w Pile i Muzeum Powstania Wielkopolskiego 1918-1919 w Poznaniu.

Jeśli chodzi o filmy, ale nie z tamtych czasów, na pewno jest wzmianka o walkach pilskiego garnizonu z powstańcami w krótkim filmie dokumentalnym pt. "149 pułk piechoty" z cyklu "Tajemnice Piły". Nie wiem czy są wzmianki, bo oglądałem dawno temu, ale proponuję też obadać inne odcinki np. Granica polsko-niemiecka, Bitwa o most w Białośliwiu, Rada Ludowa w Pile, Powstanie Wielkopolskie - Bitwa o Wysoką, Walka o niepodległość - Teofil Drozdowski. Wracając do 149 pułku piechoty, możesz przewertować wątek o nim na naszym forum i ewentualnie wątek pt. "Wojsko niemieckie w Schneidemuhl".

Zajrzyj też do czytelni bibliotek:
- publicznej przy ul. Buczka,
- pedagogicznej przy ul. Bydgoskiej
i poproś bibliotekarki o pomoc w poszukiwaniu literatury.

Powstanie wielkopolskie w języku niemieckim to "Posener Aufstand" lub "Großpolnische Aufstand".

[Krzysztof Ju]

Uzupełniając informacje o związkach Piły z powstaniem wielkopolskim, myślę, że zdecydowanie warto skontaktować się z Wojciechem Kicmanem, zamieszkałym w Pile regionalistą i pasjonatem historii wojskowości oraz współautorem publikacji o powstaniu wielkopolskim na ziemi pilskiej, działającym w pilskim kole Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego.

Przed chwilą przeglądałem książkę "Pilanie. Rocznik 1940", gdzie pan Kicman podzielił się swoimi wspomnieniami. Ponadto na końcu książki umieszczono jego biogram i zarys twórczości, wśród których widnieje publikacja pt. "Pułkownik Kazimierz Zygmunt Rybicki Powstaniec Wielkopolski". Krótką biografię pułkownika Rybickiego naszkicował również w Słowniku Pilan na stronie www.tmmp.pila.pl:

25 sierpnia 1914, jako poddany pruski, został zmobilizowany do 8 Pułku Grenadierów Gwardii. Kolejno przebywał na froncie wschodnim(1914-1916), zachodnim (1916-1917),włoskim (1917-1918) i ponownie zachodnim (w 1918). Pod koniec wojny w stopniu kaprala służył w wojskach lotniczych, z którymi 9 grudnia 1918 dotarł do Piły celem demobilizacji.

W Pile dowiedział się o przygotowaniach do wybuchu powstania wielkopolskiego. 15 grudnia 1918 opuścił szeregi wojsk pruskich i przez Bydgoszcz dotarł do Poznania. Wstąpił do organizacji patriotycznych – Związku Sokolego i Stowarzyszenia Młodzieży Polskiej. Wezwany do chorej matki wyjechał do Bieganina k. Pleszewa , tam otrzymał wiadomość o wybuchu powstania. Z pięcioma ochotnikami brał udział w opanowaniu Ostrowa Wielkopolskiego, walczył pod Kępnem i Zdunami. Od 9 stycznia 1919 służył w 29 Pułku Strzelców w Kaliszu, a od 14 marca do 1 lipca 1919 w wojskach lotniczych na froncie jarocińskim. (...)

Pisał pamiętniki z lat wojny (...)

Zmarł w Pile, został pochowany na Cmentarzu Komunalnym w grobowcu rodzinnym. Niektóre pamiątki i mundury po pułkowniku Rybickim zostały przez rodzinę przekazane do zbiorów Muzeum Okręgowego w Pile. (...)

Pułkownikowi Rybickiemu poświęcono też, najnowszy na dziś, odcinek "Tajemnic Piły".

[Krzysztof Ju]

Film o powstaniu wielkopolskim – TV ASTA

Kilkudziesięciu statystów ubranych w mundury z epoki, kilka dni zdjęciowych i efekty specjalne – tak wygląda film fabularno-historyczny, produkowany przez TV ASTA z okazji 97. rocznicy wybuchu powstania wielkopolskiego.

Początek 1919 roku. Powstanie wielkopolskie trwa już od dwóch tygodni. Film opowiada o walkach, które toczą się w naszym regionie.

Aktorzy zrekonstruowali przejęcie mostu na Noteci pod Białośliwiem. – Spaliliśmy most zgodnie z tym, co zdarzyło się naprawdę – mówi Marcin Szymański, jeden z aktorów na planie filmu, na co dzień montażysta w TV ASTA. W filmie, oprócz wielu statystów, udział wzięli także nasi redakcyjni koledzy. Jedną z głównych ról zagrał właśnie Marcin. – Myślałem głównie o tym, jak to będzie wyglądało później, na etapie montażu i jaki będzie efekt finalny. Dlatego też nie mając żadnego doświadczenia aktorskiego starałem się po prostu jak najlepiej zaprezentować, aby efekt końcowy był dobry. Podobnie działali koledzy – mówi Marcin Szymański, który wcielił się w postać ppor. Maksymiliana Bartscha. Przeszedł on do legendy po tym, jak w walkach zastosował pewien fortel. – Powstańcy postanowili przebrać się za żołnierzy niemieckich. Niektórzy świetnie znali język niemiecki, bo służyli w 149. pułku piechoty. Dzięki temu fortelowi udało się obezwładnić cała załogę i obsługę mostu bez jednego wystrzału – mówi Paweł Różycki, Tajemnice Piły.

Mimo początkowych trudności, ze względu na padający deszcz, w nocy z 11 na 12 stycznia 1919 roku powstańcom udało się spalić most pod Białośliwiem, co odcięło drogę pruskim żołnierzom. Zadanie zakończyło się więc pełnym sukcesem.




Zdjęcia trwały kilka dni i były kręcone na moście, co prawda drewnianym, ale nie na Noteci. Ponieważ nie dało się już znaleźć drewnianego obiektu na tej rzece, film był kręcony pod Wałczem, a także w skansenie w Osieku, który służył za stare budownictwo z początku XX wieku.

Jak podkreśla Włodzimierz Warchalewski, z zarządu głównego Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego, o powstaniu wielkopolskim mówi się w kontekście Poznania, bo tam się wszystko zaczęło, ale walki toczyły się przecież w całej Wielkopolsce. – Wiele było walk na froncie północnym, nadnoteckim, na froncie rawickim, były walki pod Osieczną, Mroczą, Łabiczynem. Wiele jest miejsc, gdzie te walki się toczyły – mówi Warchalewski.

Produkcję finansuje Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego. – Staramy się wykorzystywać wszystkie formy dotarcia do odbiorcy. Wiadomo, że mają oni różne upodobania. Chcemy też, aby przekaz był konkretny, niósł pewne wartości historyczne edukacyjne – mówi marszałek Marek Woźniak.

Premiera filmu na antenie TV ASTA już 27 grudnia, o godz 18.30, w 97. rocznicę wybuchu powstania wielkopolskiego. Tego po prostu nie można przegapić.


Źródło: www.asta24.pl
Data wydania: 17 grudnia 2015

[covo]

Ja taką książkę posiadam, jak widać na załączonym wyżej zdjęciu. Jeśli ktoś chciałbym pożyczyć do poczytania to proszę pisać na PW lub GG (numer na moim profilu). Z przyjemnością ją pożyczę osobą chcącym ją poczytać :P

Czy ta książka zawiera:
- cytaty wspomnień uczestników?
- zdjęcia?
- bibliografie zawierającą także wydane (?) wspomnienia?
(nie za bardzo widzę link do profilu dla możliwości PW...).

[covo]

dziennik niemieckiego oficera z walk na północnym froncie powstania wielkopolskiego w e-booku pt. "Nieznane źródła do historii Wielkopolski XX w.",
- obadać co wyskoczy pod hasłem wyszukiwawczym "Powstanie wielkopolskie" w katalogu on-line polskich bibliotek cyfrowych i katalogu zdigitalizowanych zbiorów Biblioteki Narodowej,

Dziennik oficera - znam, znam...
Fakt: link np. do fbc daje masę wspomnień/relacji, o jakości nic nie wiem, rzuciłem okiem. Ale z pewnością b. dobry trop. Z podkreśleniem, że nie chodzi tak po prostu o literaturę o sprawie, ale: wspomnienia, listy, relacje, pamiętniki, etc

Jeśli chodzi o filmy, ale nie z tamtych czasów

Ano właśnie, chodzi o jakieś kroniki, zapiski filmowe z tamtych czasów... Coś w stylu: zapisy filmowe "z czasów I ww"; skoro te ostatnie istnieją (nawet jeśli "lekko" inscenizowane), to...

Oczywiście: dzięki za "całokształt" zawartości odpowiedzi, cenne bardzo.

[covo]

zdecydowanie warto skontaktować się z Wojciechem Kicmanem

Z tego, co piszesz - zdecydowanie tak. Dzięki za podpowiedź.

[covo]

Film o powstaniu wielkopolskim – TV ASTA

Bezczelne pytanie, jako i prośba: mógłby ktoś to zgrać w emisji 27 grudnia do pliku, nawet w kiepskiej wersji i wrzucić na jakiś serwer, typu dropbox, mega, w każdym razie b. chętnie bym to obejrzał...

[covo]

Powstanie wielkopolskie w języku niemieckim to "Posener Aufstand" lub "Großpolnische Aufstand".

Gdybyś w wolnej chwili... :) :) mógł rzucić okiem, czy w sieci są wedle tych słów kluczowych jakieś zapiski archiwalne filmowe... Bo wg mnie - nie ma nic. Oczywiście bardzo ogranicza mnie jez. niemiecki...
Wklepywałem kluczowe + dvd (bywa, że wydają, np. tak wydawane były kroniki z I ww), do youtube po prostu kluczowe - i nic. Jeśli już, to są zapisy -> rekonstrukcje...

[Krzysztof Ju]

Covo, wydaje mi się, że konieczne jest zapoznanie się z literaturą o powstaniu, by wyłapać fragmenty wspomnień lub namiary w bibliografiach lub przypisach. Poza tym, jeśli piszesz pracę naukową/projekt naukowy, to właściwe jest najpierw sprawdzić czy tematem nie zajmowali się już inni badacze.

Być może najszybciej znajdziesz wspomnienia sprawdzając czy uczestnicy i przeciwnicy powstania wielkopolskiego pozostawili po sobie jakieś pamiętniki, dzienniki, listy lub autobiografie. Zaczynając od polityków, dyplomatów, dowódców na szczeblu armii a kończąc na oficerach, żołnierzach, sanitariuszach, cywilach itd.

Możesz zacząć od niedużej książki "Przeciw pruskiemu zaborcy. Wspomnienia i listy uczestników Powstania Wielkopolskiego" i wielotomowej publikacji "Powstańcy Wielkopolscy. Biogramy uczestników Powstania Wielkopolskiego 1918-1919" oraz list strat (np. "Lista strat powstania wielkopolskiego 1918/1919"). Część powstańców uciekła z niemieckiej armii lub została zwolniona w wyniku demobilizacji. Którzy z nich służyli w pilskim 149 pułku piechoty lub w innej zaborczej jednostce a urodzili się/mieszkali na terenie ziemi pilskiej i potem walczyli w powstaniu? Niewiele o tym wiemy. Być może pracochłonne szperanie w biogramach powstańczych przyniesie nieoczekiwane rezultaty.

Boras i Dworecki w swojej książce "Piła. Zarys dziejów" napisali na stronie 128:

W Pile powstał też centralny ośrodek niemieckich badań nad Powstaniem Wielkopolskim 1918-1919. Wyniki tych badań, jak też artykuły dotyczące historii regionu nadnoteckiego, publikowano na lamach kwartalnika "Grenzmärkische Heimatblätter". Czasopismo to wychodziło w Pile w latach 1925-1942.
"Grenzmärkische Heimatblätter" było organem działającego w Pile towarzystwa pn. Grenzmärkische Gesellschaft zur Erforschung und Pflege der Heimat, zrzeszającego ok. 350 osób.

Próba dotarcia do prac tego ośrodka może zaowocować niemieckimi relacjami z 1918/19.

Warto zajrzeć też do numerów rocznika "Wielkopolski Powstaniec. Rocznik Oświatowo-Historyczny Zarządu Głównego Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918-1919", gdzie m.in. opisywana jest literatura tematu (wtedy nie musisz sprawdzać każdej książki o powstaniu, bo ktoś zrobił to za Ciebie) oraz ewentualnie przejrzeć spisy treści kwartalnika "Przegląd Zachodni". W tym ostatnim natknąłem się np. na materiał pt. "Heimatschutz i Grenzschutz a Powstanie Wielkopolskie 1918-1919 w "Kurierze Poznańskim" i "Dzienniku Poznańskim"" opracowany przez Annę Sobczyk i opublikowany w numerze 4/2008.

Książki "Powrót orła - Powstanie Wielkopolskie na ziemi pilskiej" oraz "Kiedy ojczyzna wezwała. Powstanie Wielkopolskie na ziemi pilskiej" są dostępne w bibliotece pedagogicznej przy ul. Bydgoskiej (wyszukiwarka) i bibliotece publicznej przy ul. Buczka a także w jej filiach (wyszukiwarka).

Jeśli mieszkasz poza Piłą lub nie masz po drodze, to poszukaj w nukat.edu.pl i karo.umk.pl, które najbliższe biblioteki mają interesujące Cię książki.

Przy filmach archiwalnych nie jestem w stanie Ci pomóc. Może przyda się informacja Bundesarchiv o tym jak szukać filmy. I jeśli w poszukiwaniach literatury/filmów ogranicza Cię język niemiecki - ucz się go ;P

Co do produkcji TV Asty, chyba wystarczy jak 27 grudnia krótko przed 18:30 wejdziesz na http://tvasta.pl/home/ i klikniesz "TV Asta - Na żywo".

I przy okazji, bo szukając info o roczniku "Wielkopolski Powstaniec", zahaczyłem o czasopismo "Powstaniec Wielkopolski" z 1933 roku, gdzie pod jego koniec znajduje się relacja Szymona Wachowiaka o walkach w okolicach Wielenia z pilskim akcentem. Na stronie 34. jest wzmianka o powstańczych przygotowaniach do opanowania/blokady linii kolejowej Piła -Krzyż. Natomiast na stronach 36-38 autor wspomina, że w niemieckim kontruderzeniu na Rosko i jego zabezpieczeniu, dnia 8 lutego 1919 roku, uczestniczył oddział kolejarzy z Piły w sile 400 ludzi. Co ciekawe, wg relacji Wachowiaka, ten oddział zamiast pomóc Niemcom pokonać Polaków, przyczynił się do ich klęski, bo prusacy mylnie wzięli kolejarzy za odsiecz powstańców z Szamotuł ;)

[Krzysztof Ju]

Lista powstańców wielkopolskich pochowanych na cmentarzu w Pile opracowana przez pilską Młodzież Wszechpolską i opublikowana we wpisie na swoim fanpage na Facebooku (2 września br.) oraz na stronie ich wydarzenia (17 grudnia br.). Groby powstańców, znając nazwisko, można wyszukać na stronie www.cmentarz.pila.pl

1 Września, w kolejną rocznicę agresji na Polskę udaliśmy się na cmentarz komunalny w Pile. Udało nam się odnaleźć 5 grobów weteranów kampanii wrześniowej, przy każdej mogile zapalamy znicz z orłem białym oraz odmawiamy krótką modlitwę za duszę zmarłego.

Józef Gwardzik 1903-1982
powstaniec wielkopolski, w wojnie obronnej 1939 bronił Warszawy, okupację spędził w obozie na terenie Niemiec. Do Polski wrócił w 1945 roku.
Odznaczony Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym.

Kluczyk Bronisław 1892-1975
walczył w armii pruskiej podczas I wojny światowej na obu frontach. Wstąpił do Straży Ludowej od 27.12.1918 r. uczestniczył w walkach ulicznych w Poznaniu. Następnie na froncie zachodnim powstania m.in. pod Zbąszyniem, Wolsztynem i Lesznem. Jego dowódcą był ppor./ppłk. Andrzej Kopa.
Służył w 15 Pułku Ułanów Poznańskich w wojnie w 1920 roku przeszedł cały szlak bojowy, walczył m.in na froncie litewsko-białoruskim, zdobywając Bobrujsk, na froncie białoruskim, walcząc pod Siedlcami i Dęblinem, a następnie w Bitwie Warszawskiej, kończąc działania pod Nieświeżą.
We wrześniu w ramach swojego pułku walczył w rejonie Bzury, pod Kutnem i na przedpolach Warszawy. Dostał się do niewoli niemieckiej, zwolniony z niej został przesiedlony na tereny GG gdzie wspomagał żywnością Bataliony Chłopskie.
Odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, czterokrotnie Krzyżem Walecznych,Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym oraz wieloma innymi medalami.

Kasprzak Andrzej 1891-1974
podczas I wojny światowej służył w wojsku pruskim, 1 stycznia 1919 roku wstąpił do oddziałów powstańczych, brał udział w walkach o Żnin, Szubin i Rynarzewo. w ramach 2. kompanii juncewskiej.
We wrześniu zmobilizowany w stopniu plutonowego, walczył do 27 września. Pod koniec 1940 roku przesiedlony do miejscowości koło Rembertowa. Od 1962 roku mieszkał w Pile.
Odznaczony Wielkopolskich Krzyżem Powstańczym.

Piotr Grabiński 1898-1966.
walczył w armii pruskiej podczas I wojny światowej między innymi pod Verdun. Od 24 Grudnia 1918 brał udział w organizacji przyszłych oddziałów powstańczych. Brał udział w zdobywaniu głównej komendy policji niemieckiej, dworca kolejowego,wziął udział w szturmie na Ławice. Wcielony do 1 Pułku Strzelców Wielkopolskich, członek pociągu pancernego "Danuta", wyruszył na odsiecz Lwowa w 1919 roku. Do 1927 roku pracował w straży celnej. Zmobilizowany we wrześniu walczył w 8 batalionie saperów Armii Poznań, nad Bzurą ranny dostał się do niewoli niemieckiej, zwolniony w 1939 roku osiadł w Osieku.
Odznaczony Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym.

Julian Bielecki 1902-1986
2 stycznia 1919 roku wstąpił do oddziałów powstańczych,walczył pod Gnieznem, Trzemesznem, Mogilnem, Strzelnem, Kruszwicą i Inowrocławiem.
We wrześniu 1939 roku walczył pod Kutnem i w obronie Warszawy. Dostał się do niewoli, do 1945 roku przebywał w obozie.
Odznaczony Medalem za Warszawę 1939-45, Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym, Odznaką Grunwaldzką, Medalem Zwycięstwa i Wolności.

Chwała bohaterom!

źródło: http://www.powstanie.szubin.net

Lista Powstańców Wielkopolskich pochowanych na cmentarzu w Pile.
Jeśli znają państwo powstańca pochowanego w Pile, który nie jest ujęty w tym spisie prosimy o kontakt. Zachęcamy do modlitwy za duszę zmarłych jak i zapalenia symbolicznego znicza na ich mogiłach.
Grabiński Piotr (1898-1966)- kwat. 10/E-2-5.
Grzeszczak Józef (1895-1943)- kwat. 1/A-1-23.
Gwardzik Józef (1903-1982)- kwat. 4/B-29-8
Kaczmarek Stanisław (1901-1982)- kwat. 4/B-16-14,15
Kałużny Andrzej (1889-1964)- kwat. 10/D-2-17
Kasprzak Andrzej (1891-1974)- kwat. 2/B-2-5
Kluczyk Bronisław (1892-1975)- kwat.3/B-16-18
Kudliński Stanisław (1897-1982)- kwat.5/A-5-13
Kupczyk Andrzej (1889-1991)- kwat. 10/C-14-3
Kurzawa Józef (1900-1973)- kwat. 2/B-13-7
Lisiecki Franciszek (1899-1986)- kwat. 12/C-5-10
Ławicki Stanisław (1896-1974)- kwat. 3/B-12-8
Michałek Józef (1891-1984)- kwat. 8/D-17-11
Nowakowski Jan (1901-1975)- kwat. 3/B-21-1
Schoen Antoni (1892-1978)- kwat. 8/C-17-15,16
Siwek Marian (1901-1977)- kwat. 8/E-26-2
Stachowiak Wiktor (1900-1987)- kwat. 6/A-21-10
Stawny Adam (1897-1974)- kwat. 10/A-2-34
Szymenderski Szczepan (1897-1974)- kwat. 3/B-9-19
Utecht Leon (1900-1987)- kwat. 8/B-7-6
Waśkowiak Jan (1903-1939)- kwat.8/B-7-6.
Wicher Edmund (1899-1978)- kwat. 8/C-18-12
Wołyński Ignacy (1896-1985)- kwat. 7/A-9-3
Wysocki Piotr (1898-1985)- kwat. 9/B-4-18
Zeidler Bronisława (1896-1991)- kwat. 10/D-4-38
Żelazny Stanisław (1893-1966)- kwat. 1/A-11-1.
Ziemiański Walenty (1900-1980)- kwat. 6/C-17-15,16
Żuchelkowski Stanisław (1900-1976)- kwat. 9/D-2-7

[adam]

Natrafiłem na broszurę wydaną w 2013 r. przez Wojciecha Kicmana pt: "Podporucznik Antoni Knajdek. Powstaniec Wielkopolski 1918/1919 z Łobżenicy". Stron 16, spora ilość fotografii.

[Krzysztof Ju]

Marek Rezler o Powstaniu Wielkopolskim: Nie szukajmy sensacji na siłę, nie twórzmy mitów [ROZMOWA]

O faktach i mitach. A także o tym, co powinniśmy wiedzieć, a czego jeszcze nie wiemy na temat Powstania Wielkopolskiego, które wybuchło 27 grudnia 1918 roku, rozmawiamy z dr. Markiem Rezlerem.

(...)

Dużo jeszcze nie wiemy o wydarzeniach z lat 1918-1919?

Bardzo dużo. Zgłębianie wiedzy na temat powstania to praca jeszcze dla następnego pokolenia. Do końca nie są zbadane archiwa brytyjskie i francuskie. W niewystarczającym stopniu zostały zbadane archiwa niemieckie. A w tamtym czasie działo się naprawdę sporo. Każdy tydzień powodował zmianę sytuacji i konfiguracji politycznej. Profesorowi Michałowi Polakowi udało się dotrzeć w Londynie do relacji oficerów misji brytyjskiej, którzy byli z Paderewskim 26 grudnia 1918 r. w Poznaniu. Okazuje się, że kontaktowali się oni z niemieckim Dowództwem Okręgu V w Poznaniu, wysyłali meldunki do Paryża z tego, co się działo w stolicy Wielkopolski. Jeśli ich relacje weźmiemy dosłownie, to opis wydarzeń możemy tworzyć od nowa. Ale musimy tu też brać pod uwagę motywację autorów. Dodatkowo nie znamy dokładnie wysiłku ekonomicznego regionu. Musimy urealnić powstanie na tle kontaktów Warszawa-Paryż. Ostatnio prawdziwym skarbem okazały się ustalenia germanisty, doktora Karola Górskiego, który przebadał literaturę niemiecką na temat Powstania Wielkopolskiego. Znalazł rewelacyjne informacje, m.in. dane, które pozwalają zmienić naszą ocenę stosunku Niemców do Polaków i do powstania. Wcale to nie wyglądało tak jednoznacznie, inaczej patrzył na to zwykły szeregowy armii regularnej, inaczej żołnierz Grenzschutzu, a jeszcze inaczej polityk czy dziennikarz.

(...)

Dr Marek Rezler, historyk zajmujący się dziejami Wielkopolski, a zwłaszcza udziałem mieszkańców tej części kraju w walkach narodowo-wyzwoleńczych, autor m.in. takich książek jak "Powstanie Wielkopolskie" i "Wielkopolanie pod bronią 1768-1921. Udział mieszkańców regionu w powstaniach narodowych".


Źródło: www.gloswielkopolski.pl
Data wydania: 26 grudnia 2014

e d i t

I przy okazji wklejam artykuł Marka Fijałkowskiego, historyka z Muzeum Okręgowego w Pile, opublikowany w "Tygodniku Nowym" z 2000 roku.

[Krzysztof Ju]

Przy okazji tematu powstania wielkopolskiego, warto wspomnieć, że spośród Pilan byli też powstańcy śląscy.

Uczestnikiem III powstania śląskiego w 1921 roku był Franciszek Toboła (19.3.1897-9.9.1962), wówczas nieoficjalnie jako oficer Wojska Polskiego, wcześniej powstaniec wielkopolski. Szczegóły jego działalności zostały opisane w biograficznej książeczce pt. "Franciszek Toboła. Powstaniec wielkopolski i śląski. Pierwszy prezydent Piły" autorstwa Wojciecha Kicmana.

Powstańcem śląskim był także Leon Łaszewski (22.3.1892-7.2.1964), o którym nie udało mi się znaleźć żadnych informacji. Nie widnieje, w przeciwieństwie do Franciszka Toboły, w spisie powstańców śląskich zweryfikowanych przez Związek Powstańców Śląskich w latach 1936-1939 ani też w archiwum powstańczym amerykańskiego Instytutu Piłsudskiego. Grób Łaszewskiego znajduje się na cmentarzu katolickim przy ul. Salezjańskiej, blisko płotu graniczącego z alejowym parkiem i koło charakterystycznego grobu Grzeszkiewiczów (dwie tablice nad metalowym półotwartym płotkiem), niedaleko ścieżki przecinającej cmentarz i prowadzącej na przykościelny parking.



Czy ktoś posiada jakiekolwiek informacje o Łaszewskim? I innych Pilanach, którzy brali udział w powstaniach śląskich 1919-21?

[Krzysztof Ju]

Relacja ze zbiórki powstańczej!

1 listopada już po raz trzeci, prowadziliśmy w Pile zbiórkę na renowację mogił powstańczych. Od godzin porannych kibole Kolejorza widoczni byli przy dwóch głównych wejściach na pilski cmentarz. Choć nasze miasto w Powstaniu Wielkopolskim było zajęte przez Niemcy, to my Pilanie pamiętamy o bohaterach walki o niepodległość naszych wielkopolskich ziem.

27 grudnia 1918 roku w Poznaniu wybuchło Powstanie Wielkopolskie, co ważne – zwycięskie. W okolicy naszego miasta toczyło się wiele zaciętych walk, było wielu poległych. Nie możemy zatrzeć pamięci o tym wielkopolskim zrywie. Naszym obowiązkiem jest jej pielęgnowanie i przekazanie dalszym pokoleniom. Dużo grobów do tej pory czeka na swoją renowację. Mamy również kilka innych pomysłów, które chcemy zrealizować. Stąd ta cała zbiórka, prowadzona przez kibiców Lecha Poznań, którzy pamiętają o swoich korzeniach i historii. Wynik pilskiej kwesty w tym roku to 1520 zł. (...). Nie została podana jeszcze końcowa kwota z wszystkich 91 cmentarzy, na których była prowadzona zbiórka kibiców. Jak na razie wynik stanął na 165.000 zł.

Co udało się zrobić do tej pory w naszej okolicy? Przede wszystkim, co roku w dniu wybuchu Powstania Wielkopolskiego odwiedzamy wszystkie groby naszych bohaterów z regionu. Działania pilskiego fan clubu sięgają czasami nawet 40 kilometrów od Piły. Staramy się utrzymywać na nich porządek oraz 27 grudnia zapalamy znicze, oddając w ten sposób zasłużony hołd. Ponadto, udało się sfinansować tablicę informacyjną o pochowanych powstańcach na cmentarzu w Margoninie.

Na wiosnę w Pile mamy w planach zamontowanie tabliczki informacyjnej przy nowym muralu powstańczym, gdzie znajdowało się więzienie Powstańców Wielkopolskich. A w przyszłości na pilskim cmentarzu informator o pochowanych powstańcach na terenie naszego cmentarza.

Jeszcze raz pragniemy podziękować za Waszą hojność. Do zobaczenia za rok!

Pilscy Patrioci


Źródło: www.tetnoregionu.pl
Data wydania: 5 listopada 2016

[Krzysztof Ju]

100-lecie Powstania Wielkopolskiego coraz bliżej

Mogłoby się wydawać, że o Powstaniu Wielkopolskim 1918-1919 pamięta się, mówi i pisze głównie w grudniu każdego roku, kiedy przypada rocznica jego wybuchu. Nic bardziej mylnego – Koło nr 9 Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego im. kpt. Teofila Spychały w Pile od co najmniej dwóch lat pracuje nad programem obchodów 100-letniej rocznicy tego zrywu narodowego.

18 lutego 2017 roku odbyło się coroczne zebranie sprawozdawcze koła, podczas którego członkowie towarzystwa zostali poinformowani o stanie przygotowań do rocznicy. A było o czym informować, bo od poprzedniego zebrania sprawozdawczego w styczniu 2016 roku odbyło się 8 posiedzeń Zarządu Koła, po dwa spotkania z prezydentem miasta Piły i starostą pilskim – spotkania z włodarzami miasta i powiatu zaowocowały konkretnymi ustaleniami, w tym zapowiedzią powołania w najbliższym czasie dwóch komitetów honorowych (na szczeblu miasta i powiatu) i dwóch zespołów roboczych, które przygotują obchody „najlepiej jak potrafią”.

Podczas spotkań z prezydentem Głowskim i starostą Komarowskim prezes Koła nr 9, Jan Ryszard Garbarczyk przedstawił sugestię wielu działań do podjęcia w związku ze zbliżającym się stuleciem powstania – te propozycje staną się podstawą programu obchodów w mieście, powiecie i miejscowościach gminnych powiatu pilskiego.

Członek koła, laureat „Dobosza Powstania Wielkopolskiego”, pan Wojciech Kicman przygotował wydawnictwo „Powstańcy Wielkopolscy 1918/1919 mieszkańcami Piły” i czeka ono tylko na pieniądze, w tym również dotację z Urzędu Miasta w Pile, by rozpocząć cykl wydawniczy.

We współpracy z miejskim komitetem obchodów przygotowane zostaną tablice przy bramach wejściowych na cmentarz komunalny informujące, że spoczywają na nim Powstańcy Wielkopolscy, na grobach Powstańców – jeśli taka będzie wola rodzin – znajdą się plakiety informujące o udziale w powstaniu. Władze Koła liczą, że już niedługo sfinalizowana zostanie sprawa nazwania jednej z ulic lub ronda imieniem płk. Kazimierza Zygmunta Rybickiego, o co wspólnie wnioskował zarząd LOK i Koła nr 9 TPPW w Pile.

Odnowiony zostanie obelisk pamiątkowy u zbiegu ulicy Bydgoskiej i alei Powstańców Wielkopolskich, a koło wystąpi do władz miasta o nadanie temu skwerowi nazwy związanej ze 100-leciem Powstania. Toczą się również rozmowy by na ścianie budynku PKO pojawił się mural przedstawiający patrona Koła, kpt. Teofila Spychały.

Z kolei Starostwo planuje wydawnictwo „Powiat Pilski w 100-leciu Wybuchu Powstania Wielkopolskiego 1918/1919” oraz „Kpt. Teofil Spychała – bohaterem Koła nr 9 TPPW 1918/1919 w Pile”. Planowane jest równie zorganizowanie sztafety biegowo – marszowo – rowerowej na trasie100 km „Powstańcza studniówka – szlakami walk powstańczych”. Burmistrz Ujścia, na wniosek Koła zabezpieczył już pieniądze na wydawnictwo „Powstańcy Wielkopolscy 1918/1919 mieszkańcami Gminy Ujście”.

Prowadzone są rozmowy z pozostałymi gminami powiatu w sprawie przygotowania analogicznych wydawnictw, czy to siłami samych gmin czy też przy merytorycznym wsparciu dwóch członków koła „siedzących w temacie od lat” – wspomnianego już Wojciecha Kicmana i Romana Chwaliszewskiego.

Ciekawostką jest fakt, że obchody w powiecie planuje się rozpocząć w jednej z gmin na 100 dni przed rocznicą wybuchu powstania.

Jak widać w przygotowanie do godnych obchodów 100-lecia wybuchu powstania zaangażowane jest wiele osób i wiele instytucji; można się spodziewać, że im bliżej do daty 28 grudnia 2018 roku, tym więcej pojawi się nowych pomysłów i tym więcej ludzi włączy się do pracy.

Pamiętajmy wszak, że Powstanie Wielkopolskie 1918 – 1919 jest jedynym w naszych dziejach zrywem powstańczym zakończonym sukcesem, co niestety nie jest szeroko wiadome wszystkim Polakom, a naszym zadaniem – zadaniem Wielkopolan – jest szerzenie tej wiedzy wszędzie i zawsze!


Autor: Jan Balcerzak
Źródło: www.tetnoregionu.pl
Data wydania: 23 lutego 2017

[Krzysztof Ju]

Powstaje nowy film o Powstaniu Wielkopolskim

„Powstanie Wielkopolskie – Czarnków odzyskany” – to tytuł najnowszej produkcji TV Asta. W plenerach północnej wielkopolski powstaje film o ważnej historii tego regionu. Zdjęcia już się zakończyły, teraz montaż i praca nad efektami specjalnymi. Film będzie można obejrzeć w grudniu na naszej antenie, będzie też dostępny w kinach oraz na płytach DVD.

Zakończyły się zdjęcia do filmu „Powstanie Wielkopolskie – Czarnków odzyskany”. To nowa i największa produkcja Telewizji Asta. Przez plan filmowy przewinęło się kilkudziesięciu statystów z całego regionu. Była też profesjonalna charakteryzatorka oraz wsparcie operatorskie z łódzkiej filmówki.

– To chyba największa produkcja z dotychczasowych Telewizji Asta i faktycznie w momencie kiedy mamy tylu różnych współpracowników, tylu różnych uczestników tej produkcji, to jest to wyzwanie, żeby wszystkich dograć – mówi Tomasz Janczar, kierownik produkcji filmu.

Ważne sceny dla filmu były nagrywane w skansenie w Osieku oraz w Muzeum Okręgowym w Pile. Wnętrza muzealne imitowały Czarnków, a nawet Berlin, no i oczywiście Piłę.




Piła była wyłączona z walk powstańczych, bo był tu zbyt silny garnizon niemiecki, w tym 149. Pułk Piechoty, ale tu zapadały ważne decyzje dla powstania. Tu też odbyło się zebranie Rady Ludowej.

– Ciekawostką jest to, że to spotkanie odbyło się w domu Teofila Drozdowskiego na Nowym Rynku w Pile. Właśnie w Pile zapadły te ważne decyzje dotyczące właśnie dowództwa powstania na naszym terenie – tłumaczy Marek Fijałkowski, historyk z Muzeum Okręgowego w Pile i odtwórca roli Teofila Drozdowskiego.

W zebraniu przedstawicieli Rady Ludowej w Pile uczestniczyli główni bohaterowie filmu, czyli dowódca powstania w okręgu nadnoteckim Zdzisław Orłowski oraz jego kuzyn Włodzimierz Raczyński.

– I podczas tego spotkania nagle obaj panowie zostali aresztowani przez oddział niemiecki, nie wiadomo dlaczego tak się stało, konsternacja, nie było wiadomo, czy w ogóle dojdzie do walk na terenie pn. Wielkopolski, bo dowódca został aresztowany – dodaje Paweł Różycki, reżyser i scenarzysta oraz odtwórca roli ks. Zygmunta Dykierta.

Walki jednak się odbyły, a północna Wielkopolska była ważną areną działań powstańczych.

– Wielkopolanom wolności nie darowano, to swoje miejsce w niepodległej Rzeczypospolitej Wielkopolanie musieli wywalczyć, zawalczyć o tę wolność, kosztem tysięcy zabitych i tysięcy rannych – mówi Tadeusz Teterus, starosta czarnkowsko-trzcianecki i odtwórca jednej z ról.

Dlatego samorządy wsparły produkcję filmu, bo to przypominanie ważnej historii tego regionu.
Produkcję filmu finansowo wsparł Marszałek Województwa Wielkopolskiego oraz samorządy powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego, w tym starostwo oraz gmina, a także miasto Czarnków, Lubasz, Wieleń oraz dwie czarnkowskie firmy.


Źródło: www.asta24.pl
Data wydania: 2 marca 2017

[Krzysztof Ju]

Obchody 100. rocznicy wybuchu Powstania Wielkopolskiego 1918/1919 i odzyskania przez Polskę Niepodległości

11 listopada 2018 roku przypada 100. rocznica odzyskania przez Polskę niepodległości. Po 123 latach zaborów, walki i pracy pokoleń naszych przodków ziściło się ich marzenie o suwerennym państwie. Na przełomie 1918 i 1919 roku dla Wielkopolski najdłuższa wojna nowoczesnej Europy zakończyła się zwycięskim Powstaniem.

W ramach działalności Pilskiego Komitetu Honorowego Obchodów 100. Rocznicy Odzyskania Niepodległości przez Polskę i 100. Rocznicy Wybuchu Powstania Wielkopolskiego 1918/1919. powstała publikacja „Powstańcy Wielkopolscy 1918/1919 mieszkańcami Piły”, która została opracowana przez pana Wojciecha Kicmana - historyka, regionalistę oraz członka zarządu koła nr 9 TPPW 1918/1919. Wydawcą publikacji jest Towarzystwo Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/1919 Koło nr 9 im. kpt. Teofila Spychały w Pile. Wydawnictwo oraz publikacja powstały dzięki wsparciu Gminy Piła.

(...)


Źródło: www.pila.pl
Data wydania: 24 października 2017

Spis treści:

Wstęp
Stan upamiętnienia Powstania Wielkopolskiego 1918/1919 na terenie miasta Piły
Wykaz powstańców wielkopolskich, którzy mieszkali, przebywali lub są pochowani na terenie Piły
Powstańcze biogramy
Wielkopolski Krzyż Powstańczy
Towarzystwo Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/1919 (krótki rys historyczny) - Jan Ryszard Garbarczyk
Wykaz literatury

Kilka słów o każdym rozdziale:

Stan upamiętnienia... zawiera informacje o obelisku i pięciu tablicach poświęconym powstańcom. Dalej wymienia szkoły, organizacje, ulice i place noszące imię związane z powstaniem kończąc na muralu przy ul. Sikorskiego i powstańczych muzealiach oraz ekspozycji stałej w pilskim Muzeum Okręgowym.

Wykaz powstańców... obejmuje spis 86 nazwisk powstańców wielkopolskich, którzy urodzili się, walczyli (?), mieszkali lub są pochowani w Pile oraz 58 nazwisk powstańców, którzy w różnych okolicznościach i różnym czasie przebywali w Pile. Wykaz wieńczy spis źródeł na podstawie których opracowano listę.

Powstańcze biogramy prezentuje krótkie życiorysy większości powstańców z pierwszego spisu, tj. 64 nazwiska. Prawie każdy biogram zawiera ilustracje (głównie portrety) i źródła skąd czerpano informacje.

Wielkopolski Krzyż Powstańczy to jedna strona o historii odznaczenia nadawanego w latach (1946-)1957-1999 uczestnikom powstania.

Po tym rozdziale przedstawiono zarysowo działalność Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/1919 i obok załączono zdjęcie statuetki honorowej "Dobosz Powstania Wielkopolskiego" i odznaki honorowej TPPW.

Na sam koniec 116-stronicowej książki mamy skromny wykaz wybranej literatury i opracowań dotyczących powstania w granicach powiatu pilskiego oraz biogram autora książki.

Gdzieś w następnym roku pojawią się podobne publikacje o powstańcach wielkopolskich związanych z pozostałymi gminami powiatu pilskiego: Białośliwie, Kaczory, Łobżenica, Miasteczko Krajeńskie, Szydłowo, Ujście, Wyrzysk i Wysoka.