Pomniki i miejsca historyczne w Pile

[Krzysztof Ju]

https://www.ebay.de/itm/Deutschland-Pro ... 3930158426

Czy ktoś ma pomysł, czy i gdzie znajdował się ten pomnik w Pile lub jej okolicach? Tekst na górze tablicy: Zur Erinnerung an die im Weltkriege gefallenen Helden der Gemeinde Schneidemühl. Dalej lista 32 nazwisk zamknięta jakimś jednozdaniowym tekstem.

[Wesołek]

A to nie jest pomnik z cmentarza na Leszkowie?

[Krzysztof Ju]

Pomnik ze zdjęcia jest trochę podobny do pomnika rosyjskich niewolników wojennych pochodzenia niemieckiego wyznania ewangelickiego na cmentarzu jenieckim w Leszkowie, ale więcej je różni: wielkość głównego głazu, wielkość kamieni pod nim i sposób w jaki zostały ułożone oraz treść upamiętnienia.

Po przyjrzeniu się jeszcze raz treści na tablicy, zamiast Schneidemühl widzę tam Schneidmühl - dziś Pila, wieś na pograniczu czesko-niemieckim. Poszperałem i znalazłem: pomnik poległych w pierwszej wojnie światowej stał w latach 1921-45 w czeskiej Pile ;)

[Krzysztof Ju]

Upamiętnienia powstania wielkopolskiego w Pile zebrane na stronie Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego - Koło nr 9 im. kpt. Teofila Spychały w Pile pod adresem https://tppw-pila.pl/ i znaleźć tam można inne upamiętnienia spoza miasta w regionie pilskim.


Nadanie nazw

1. Rejonowa Organizacja Ligi Obrony Kraju otrzymała imię płk. Kazimierza Zygmunta Rybickiego - Powstańca Wielkopolskiego w dniu 7 stycznia 2009 r.


fot. tppw-pila.pl

2. Koło nr 9 w dniu 10 stycznia 2014 r. podczas obchodów swego święta w Auditorium Maksimum Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Pile otrzymało imię kpt. Teofila Spychały - Powstańca Wielkopolskiego z Liszkowa w gminie Łobżenica oraz sztandar ufundowany przez mecenasa Krzysztofa Wyrwę i jego żonę Ewę.


fot. tppw-pila.pl


Pomniki i obeliski

3. Obelisk z tablicą poświęcony Powstańcom Wielkopolskim, którzy "cierpieli i umarli za Polskę w Pile" odsłonięty 30 grudnia 1999 r. przy zbiegu ulic Bydgoskiej oraz Alei Powstańców Wielkopolskich, sponsorzy: Koło nr 9 oraz mec. Krzysztof Wyrwa (wnuk powstańca Michała Wyrwy z Drawska nad Notecią i państwa Babiaków).


fot. tppw-pila.pl


Pamiątkowe tablice

4. Tablica odsłonięta 23 grudnia 2003 r. na dworcu głównym PKP w Pile poświęcona J. Paderewskiemu i J. Piłsudskiemu, fundatorzy Ewa i Krzysztof Wyrwa.

5. Na budynku Starostwa Powiatowego w Pile znajduje się tablica poświęcona Wacławowi Cegiełce - członkowi Naczelnej Rady Ludowej w Poznaniu i pierwszemu Staroście Pilskiem, odsłonięta 11 listopada 2008 r., fundator Starosta Pilski.

6. Tablica poświęcona członkom Rady Ludowej w Pile, ul. Śródmiejska w Pile, odsłonięcie 30 grudnia 2008 r., fundator Prezydent Miasta Piły.

7. Tablica poświęcona Franciszkowi Tobole, Powstańcowi Wielkopolskiemu 1918-1919 i pierwszemu Prezydentowi Piły, odsłonięta 5 grudnia 2012 r. w holu Urzędu Miasta Piły, fundator Prezydent Miasta Piły.

8. Trzy tablice informujące o Powstańcach Wielkopolskich spoczywających na Cmentarzu Komunalnym w Pile, umieszczone we wrześniu 2017 r., projekt napisu R. Chwaliszewski, grafika i wykonanie Administracja Cmentarza Komunalnego w Pile.

9. Tablica poświęcona powstańcom walczącym o niepodległość miast i wsi Powiatu Pilskiego odsłonięta 20 marca 2019 r. na budynku Biura Wystaw Artystycznych i Usług Plastycznych na zakończenie obchodów 100-lecia Powstania Wielkopolskiego, fundator Starosta Pilski.


fot. tppw-pila.pl


Ronda

10. Rondo Marszałka Józefa Piłsudskiego w Pile, u zbiegu ulic Zygmunta Starego i Kwiatowej, nazwa nadana 11 listopada 2008 r.
11. Rondo Franciszka Toboły w Pile, na skrzyżowaniu ulic Ludowej i Okólnej, nazwa nadana 25 czerwca 2013 r.
12. Rondo płk. Kazimierza Zygmunta Rybickiego w Pile, u zbiegu ulic Bolesława Prusa i Prymasa Stefana Wyszyńskiego, nazwa nadana 7 lutego 2018 r.


Skwery

13. Na wniosek Kongresu Kobiet Północnej Wielkopolski skwer przy zbiegu ulic Wałeckiej i Alei Niepodległości uchwałą Rady Miasta Piły z dnia 25 września 2018 r. (na stronie tppw-pila.pl podano październik) otrzymał imię Matek Chrzestnych Powstania Wielkopolskiego 1918-1919.

14. Na wniosek Koła nr 9 TPPW skwer przy zbiegu ulic Bydgoskiej i Alei Powstańców Wielkopolskich w Pile uchwałą Rady Miasta Piły z dnia 28 sierpnia 2018 r. otrzymał nazwę 100-lecia Powstania Wielkopolskiego.


Murale

15. Na murze po pruskim więzieniu przy ul. Sikorskiego w Pile znajduje się mural wykonany w sierpniu 2015 r. przez klub kibiców Lecha Poznań.

16. Na murze Zespołu Szkół przy Teatralnej w Pile odsłonięty został 20 sierpnia 2018 r. mural 100-lecia Odzyskania Niepodległości wykonany przez ENEA Poznań.


Inne formy upamiętnienia

17. Coroczne współorganizowanie z Prezydentem Miasta Piły obchodów kolejnych rocznic wybuchu powstania na Placu Zwycięstwa do 1998 roku, a następnie od rocznicy pod obeliskiem u zbiegu ulic Bydgoskiej oraz Alei Powstańców Wielkopolskich.

18. Masowy bieg "Pamięci Powstania Wielkopolskiego", organizator MOSiR Piła (2018 r.).

19. "XII Bieg Niepodległości" zorganizowany przez Powiat Pilski (11.11.2018 r.).

20. Sympozjum naukowe "Piła a Niepodległa" zorganizowane przez Towarzystwo Miłośników Miasta Piły (05.12.2018 r.).

21. Wystawa "Powstanie Wielkopolskie 1918-1919 w regionie nadnoteckim" przygotowana przez Muzeum Okręgowe im. Stanisława Staszica (27.12.2018 - 03.03.2019 r.).

22. Wystawa fotografii "Oni walczyli o Polskę 1918-1945 - patrioci regionu Północnej Wielkopolski", BWAiUP w Pile (21.09 - 13.10.2018 r.). Wystawa była prezentowana w Chodzieży, Budzyniu, Miasteczku Krajeńskim, Łobżenicy, Wyrzysku, Wysokiej, Złotowie.

[Krzysztof Ju]

Jaka była historia zapomnianego pomnika przed parkiem miejskim? Pomnik w formie pięknej rzeźby z pnia drzewa uwieczniono na pocztówkach z lat 90. minionego wieku. Kto ją stworzył, kiedy powstała i dlaczego nie pozostała z nami do dziś?

Od 1990 roku przez ponad dwie dekady pomnik stał przed wejściem do parku miejskiego na rogu al. Wojska Polskiego i ul. Dzieci Polskich. Rzeźba bazująca na pniu drzewa prezentowała płaskorzeźby i elementy roślin, ptaków i zwierząt oraz miała wyryty napis "PSPN".

Rzeźbę przedstawiono na dwu-widokowych pocztówkach wydanych przez "Alfa-Sport" i kolportowanych przez Pocztę Polską w Pile. Znane są dwie takie widokówki. Autorem fotografii na tych pocztówkach jest Stanisław Pręgowski.



Rozszyfrowanie skrótu "PSPN" na pomniku zaprowadziło do kontaktu z artystą plastykiem Wacławem Kubskim, założycielem Pilskiego Stowarzyszenia Plastyków Nieprofesjonalnych, aktualnie prezesem Zarządu Krajowego Związku Plastyków Artystów Rzeczpospolitej Polskiej. Zaowocowało to nową wiedzą o tym kto stworzył rzeźbę i korespondencją z twórcą, za co z tego miejsca serdecznie dziękuję panu Kubskiemu.

Okazało się, że przez wiele lat pomnik upiększał miasto i wykonał go artysta plastyk, rzeźbiarz Edward Andrzej Ryłko. Rzeźba powstała w 1990 roku, ale pewne okoliczności nie pozwoliły artyście w pełni zrealizować jego projektu. Dzięki jego uprzejmości mam przyjemność przedstawić zarys historii pomnika w formie streszczenia jego relacji.

Zanim przejdę do tej historii, kilka słów o artyście z relacji na stronie Biura Wystaw Artystycznych Powiatu Pilskiego w Pile, gdy w 2009 r. miejsce miała wystawa prac Związku Artystów Plastyków, którego wówczas prezesem pilskiego oddziału ZAP był twórca: "Edward Andrzej Ryłko - od roku 1975 uprawia rzeźbę w drewnie, brązie, piaskowcu i marmurze. Specjalizuje się w rzeźbie sakralnej. Współpracuje z konserwatorami zabytków wykonując prace odtworzeniowe dawnych rzeźb. Wystawiał indywidualnie m.in. w Pile, Lubaszu, Świnoujściu. Uczestniczy w licznych wystawach zbiorowych, bierze czynny udział w Salonie Wielkopolskim oraz w konkursach rzeźbiarskich. Jego prace są w zbiorach watykańskich oraz kolekcjach prywatnych w kraju i za granicą m.in. w Niemczech, Australii, Włoszech". Nadmienić warto, że ostatnio ukończył rzeźby do kościoła pw. św. Jana Bosko w Pile, którego konsekracja odbyła się 21 października 2023 r.

HISTORIA PIĘKNEJ RZEŹBY

Początek historii zaczyna w roku 1990, gdy Zarząd Zieleni Miejskich poszukiwał rzeźbiarza do wykonania rzeźby w pilskim parku. Z prośbą o pomoc w tym temacie zwrócił się do Pilskiego Stowarzyszenia Plastyków Nieprofesjonalnych. Ówczesny prezes PSPN, Czesław Perucki, społecznik i twórca portretu kardynała Stefana Wyszyńskiego dla Parafii Świętej Rodziny w Pile, prace nad rzeźbą zaproponował Edwardowi Andrzejowi Ryłko.

Oczywiście pan Ryłko się zgodził i następnego dnia na spotkaniu w parku wspólnie z prezesem PSPN i dyrektorem Zakładu Zieleni Miejskich omówili szczegóły. Podczas rozmowy dyrektor pokazał ogromny pień z drzewa klonu srebrzystego, w który podczas burzy uderzył piorun odłamując duży konar i drzewo musieli wyciąć. Urząd Miasta z Dyrekcją Zieleni Miejskich zadecydowali, aby z tego pnia powstała rzeźba, która swoją symboliką przypominałaby „STARY PARK MIEJSKI”. Rzeźbiarz naszkicował projekt takiej rzeźby z formą i elementami rzeźbiarskimi, które na niej by się pojawiły. Projekt z zadowoleniem został zaakceptowany.

Twórca rozpoczął prace w drugiej połowie października 1990 roku wykonując na wspomnianym pniu ogólny zarys formy i rozmieszczenia poszczególnych motywów rzeźbiarskich. Pracy doglądał ówczesny prezydent miasta oraz dyrektor Zieleni Miejskich załatwiając duży namiot foliowy, by zapewnić twórcy i rzeźbie ochronę przed opadami. Pracę uprzykrzał kilkustopniowy mróz i na dodatek pewnej nocy namiot zniknął z niewiadomych powodów. Jak na złość wkrótce napadało sporo śniegu i tworzenie odłożono do wiosny.

Wczesną wiosną 1991 roku Zakład Zieleni Miejskich jeszcze w stanie surowym rzeźbę postawił na skwerku przed parkiem. Artysta zamierzał kontynuować prace rzeźbiarskie, aby uzupełnić o pozostałe elementy i motywy roślin, ptaków, zwierząt i płaskorzeźb zgodnie z projektem. Niestety z przyczyn finansowych dalsze prace przerwano.

Ale nawet w takiej uproszczonej, niedokończonej formie i niezakonserwowana przed działaniem czynników atmosferycznych, była to piękna rzeźba pomnikowa i stała dumnie na skwerze ponad 20 lat przy skrzyżowaniu ulic Dzieci Polskich i al. Wojska Polskiego. Ludzie przy niej robili sobie zdjęcia, dzieci głaskały liska wyskakującego z drzewa, były kaczki i słowik co śpiewa oraz wiewiórka z góry patrząca. Nad liskiem przy rozchodzących się konarach była wykonana płaskorzeźba głowy pięknego jelenia z rogami, przyglądającego się przechodniom wchodzącym do parku. Artysta w ten sposób uwiecznił zwierzę, które można było kiedyś zobaczyć w parkowej przestrzeni. Jeleń w naturze z łanią, lub dwiema łaniami w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych przebywali w parku, w ogrodzeniu po lewej stronie przed jeziorkiem. Ostatnim elementem rzeźby był wyryty na frontowej stronie napis "PSPN".

Rzeźba była eksponowana na widokówkach pokazując piękno miasta Piły, aż do czasu kiedy to na niej wyrosła kilkumetrowa jarzębina, a korzenie jarzębiny rozsadzały rzeźbę na dwie części. Pewnego dnia została załadowana dźwigiem na przyczepę ciągnika i na skwerze pozostał tylko duży głaz, który towarzyszył przez te lata rzeźbie. Gdyby była zakonserwowana i otoczona troską to historia i sztuka złączone w formie tej niezwykłej rzeźby do dziś by zdobiły i ożywiały miasto.

[Kapralq]

Trwają prace nad renowacją nawierzchni i przy przebudowie Pomnika Ofiar Stalinizmu. Tak było:

Na dzień dzisiejszy wygląda tak (01.02.2024)

Zobaczymy jak będzie wyglądał po liftingu

Zmiana nawierzchni przy pomniku Ofiar Stalinizmu

Rozpoczęły się prace związane z przebudową nawierzchni przy pomniku Ofiar Stalinizmu przy placu Staszica. Zostanie tu położona nowa nawierzchnia, zmieniona zostanie lokalizacja płyt, a pomnik będzie podświetlony.

Koszt inwestycji realizowanej przez Zarząd Dróg i Zieleni to 150 000 złotych. Planowany termin zakończenia prac to 15 grudnia bieżącego roku.

fot. pila.pl


Źródło: www.pila.pl
Data wydania: 10 listopada 2023

[KJK]

Czy ktoś spotkał jakieś artykuły czy inne opracowania na temat pomnika Fryderyka Wielkiego, stojącego w okresie międzywojennym przy moście koło kościoła św. Janów? Czy temat tego pomnika był poruszany w powojennych publikacjach niemieckich?

[Krzysztof Ju]

Czy ktoś spotkał jakieś artykuły czy inne opracowania na temat pomnika Fryderyka Wielkiego, stojącego w okresie międzywojennym przy moście koło kościoła św. Janów? Czy temat tego pomnika był poruszany w powojennych publikacjach niemieckich?

Marek Romaniuk, Pomnik króla Fryderyka II Wielkiego w Bydgoszczy, tekst w czasopiśmie Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu, zeszyt 5 z 2000 r., s. 31-36.

Na końcu tekstu w bibliografii są m.in. namiary na publikacje niemieckie, w tym G. Ohlhoffa w czasopiśmie Bromberg. Zeitschrift der Bidegast-Vereinigung e.V., którego numery są dostępne (wg K. Grysińska-Jarmuła Czasopismo "Bromberg" o muzyce w Bydgoszczy) w Pracowni Regionalnej Wojewódzkiej i Miejskiej Bibliotece Publicznej w Bydgoszczy.

[KJK]

Dziękuję. Te publikacje akurat znam, wiem że artykuł nt pomnika ukazał się też w "Deutsch Kroner und Schneidemühler Heimatbrief", bodajże nr 8/1991, ale póki co nie udało mi się dotrzeć do tego numeru, może ktoś ma dostęp?

[Krzysztof Ju]

Może artykuł znajduje się w zbiorze materiałów o pomniku Fryderyka Wielkiego na stronie Pilskiej Izby Muzealnej w Cuxhaven? www.schneidemuehl.net > Bücherei > Friedrich der Große. Na tej stronie dostępne są też numery Heimatbrief i co jakiś czas uzupełniane o kolejne archiwalne wydania. Nie ma jeszcze numerów z 1991, ale możesz zapytać ich mailowo, czy ogarną dla Ciebie poszukiwany artykuł.